Burkina Faso
Burkina Faso ([b̥ ʊrˌkiːnaˈfaːz̥o]; alem.: „Land vo de Ufrächte“, dytschi Uussproch: [bʊɐ̯ˌkʰiːnaˈfaːzo], franzesischi: [buʁkina faso]) isch e Staat z Weschtafrika, wu im Innere vum Nigerboge lyt un an Mali, Niger, Benin, Togo, Ghana un d Elfebaikischte gränzt. Di ehmolig franzesisch Kolony Obervolta (franzesisch Haute-Volta, noch em Fluss Volta) isch am 5. Augschte 1960 unter däm Name unabhängig wore. Noch ere Phase vu bolitischer Instabilitet mit zahlryche Putsch isch s anne 1983 zur Revolution vum panafrikanistisch-sozialistisch orientierte Thomas Sankara chuu. Unter syre Bresidäntschaft isch dr Name vum Land 4. Augschte 1984 in Burkina Faso („Land vu dr ehrewärte Mänsche“ oder „Land vo de Ufrächte“) gänderte wore. Administrativi un kulturälli Hauptstadt vum Land mit 16.751.455 Yywohner (Zensus 2011) isch d zäntral gläge Millionestadt Ouagadougou.
| Burkina Faso | |||||
| |||||
| Wahlspruch: Unité, Progrès, Justice (frz., „Eiheit, Fortschritt, Grächtigkeit“) | |||||
| Amtsspraach | Französisch | ||||
| Hauptstadt | Ouagadougou | ||||
| Staatsoberhaupt | Ibrahim Traoré | ||||
| Regierigschef | Apollinaire de Tambèla | ||||
| Flächi | 274.200 km² | ||||
| Iiwohnerzahl | 13.730.258 (Zensus 2006)[1] | ||||
| Bevölkerigsdichti | 51 Iiwohner pro km² | ||||
| Bruttoinlandsprodukt pro Iiwohner | 411 US-$ (2005) | ||||
| Währig | CFA-Franc BCEAO | ||||
| Unabhängigkeit | vo Frankriich am 5. Augschte 1960 | ||||
| Nationalhimne | Le Ditanyè | ||||
| Zitzone | UTC | ||||
| Kfz-Kennzeiche | BF | ||||
| Internet-TLD | .bf | ||||
| Vorwahl | +226 | ||||
 | |||||
 | |||||
.jpg)
Dr Binneschtaat lit in de Savanne vom sudanische Hochplateau und het im Norde Deil am Sahel. Burkina Faso ghört zu de ärmschte Länder uf dr Wält, zeichnet sich aber dur ä gwüssi Schtabilität und die kulturelli Vilfalt vo siine Ethnie, wo friidlig zsämmeläbe, us. D Mossi si öbbe d Hälfti vo der Bevölkerig. Rägelosi Periode, wo mit groosser Hüfikeit widrchömme, verursache mänggisch groossi Not bi dr Bevölkerig, wo hauptsächlig vom Buure läbt.
Dr Präsident isch vu 1987 bis 2014 dr Blaise Compaoré gsi, wu s Land syt eme Putsch gege dr Thomas Sankara semiautoritär regiert un stabili Verhältnis fir uusländischi Inveschtitione gschaffe ghaa het.
Burkina Faso organisiert under anderem s panafrikanische Filmfestival FESPACO us, wo alli zwei Johr stattfindet.
Etymologii
ändereDer Name Burkina Faso isch zweischbrööchig; Burkina isch Moré und bedütet öbbe „dr Unbeschtächlig, dr Integer, dr Ufrichtig“. Faso schtammt us dr Schbrooche Dioula und heisst „Vaterland“ (fà: „Vater“, só: „Haus, Dorf'“). Burkina Faso bedütet aso wörtlig „s Vaterland vo de ufrichtige Mensche“. D Bewohner vo Burkina Faso nenne sich Burkinabè, wobii das Wort nit flektiert wird. D Pluraländig -bè isch us dr dritte Hauptschbrooch vom Land, em Fulfulde (d Schbrooche vo de Fulbe), gnoh. Im amtlige dütsche Schbroochgebruch isch d Iiwohnerbezeichnig Burkiner vorgschriibe; Kritiker säge, ass eso der Wunsch vo de Burkiner, ass mä au in Fremdschbrooche ihri Eigebezeichnig wurd bruuche, übergange wurd. Burkinabe wird mänggisch as Synonym in nitoffizielle Teggschd bruucht.
Geografi
ändereLag
ändereBurkina Faso isch e Binnestaat im Innere vu Weschtafrika mit 274.200 km² Flechi, wu 400 km² dervu Gwässer sin. S lyt sidli vum Nigerboge un dr Sahara un dailt si syni 3.193 km lang Landgränze mit sechs Nochberstaate: im Nordweschten un Norde mit Mali (1.000 km Lengi), im Oschte mit Niger (628 km) un im Sidoschte Benin (306 km) un Togo (126 km). An Burkina Faso gränze derzue no Ghana (549 km) im Siden un d Elfebaikischte (584 km) im Sidweschte.[2] De grescht Dail vum Land lyt in dr Großlandschaft Sudan, derzue het Burkina Faso im Norden Aadail am Sahel.
Relief
ändereRund drei Viertel vum Land sin bregt vun ere Rumpfflechi, wu zum nidere Mittelabschnitt vu dr Oberguineaschwelle ghert. S handlet si um e flachwälligi Hochebeni, wu ne durschnittligi Hechi het vu 250–350 iber NN un wu Dail vun eme präkambrische Sockel us Granit un Gneis isch, wu vor rund 2–3 Milliarde Johren entstanden isch. Eppe 32 % (70.778 km²) vu dr Landesflechi ghere zum Zäntralplatoo (no syne Bewohner au Mossiplatoo gnännt).[3] D Landschaft vum Platoo isch in dr Hauptsach flach mit verainzlete Biel, Sanke, Chäpf, Inselbärg un freie Granitstai, wu dr Erosion widerstanden hän. E Sandstaidafelland bregt dr Sidwescht vu Burkina Faso, wu mit em Tena Kourou, em hechschte Bärg vum Land, uf e Hechi vu 749 m chunnt. Des Massiv, wu in dr Hauptsach d Form vun eme monotone Hochplatoo ufwyst, het e durschnittligi Hechi vu 450 bis 500 m, goht zue dr mit Sedimänt deckte Sockel gääch aabe un bildet doet dr Hechezug Chaîne de Banfora. Die Chette goht bin ere durschnittlige Hechi vu 150 m in Nordoscht-Sidwescht-Richtig. Im Sidoschte lige d Chaîne de Gobnangou, e Massiv, wu villicht 100 m iber s Zäntralplatoo ufferagt. Quartäri Formatione het s vor allem in Form vu Altdine im Norde vum Land, wu uf e Hechi vu bis zue 20 m un e Lengi vu 10–20 km chemme. 40 % vu dr Flechine nerdli vu Markoye sin vi Dine deckt.[4] Dr diefscht Punkt vum Land lyt im Flussdal vum Oti mit 125 m.
Gwässer
ändereD Wasserlaif z Burkina Faso cha mer drei Beckine zueordne. Vu dänen isch s Voltabecki mit ere Flechi vu 120.000 km² s wichtigscht, s umfasst d Beckine vum Mouhoun (Schwarze Volta), vum Nakambé (Wysse Volta) un vum Pendjari. Im Norde vu Ghana nimmt dr Mouhoun s Wasser vu dr gnännte Nääbefliss un vum Nazinon (Rote Volta) uf. Mit 18.000 km² Flechi isch s Becki vum Comoé, wu dr Lauf vun eme dur Stromschnälle un Wasserfell (zem Byschpel dr Cascades de Karfiguéla) unterbroche wird, dytli chlainer. Zum 72.000 km² große Entwässerigssischtem vum Nigerbecki zelle di chlaine tämporäre Wasserlaif, wu em Niger im Norde vu Burkina Faso vu rächt s här zuefließe (unter anderem Béli, Gorouol un Sirba).
E Huffe vu dr zahlryche chlaine See un abflusslose Weier, dodrunter Ramsar-Schutzbiet Mare d’Oursi, liige saisonabhängig drucke. Si stelle wichtigi Wasserreservoir fir Mänsch un Vii dar. Di beede greschte natyrlige See vu Burkina Faso, dr Bamsee un dr Demsee, liige rund 100 km nerdli vu Ouagadougou. Zahlrychi Fliss sin zue See gstaut wore, zem Byschpel liigen im Sidoschte dr Kompienga- un im Side dr Bagré-Stausee, wu beedi je ne Spycherchraftwärch aadryybe. Im Nordweschte isch dr Sourou gstaut wore, derwylscht dr Ziga-Stausee syt Juli 2004 di weschtli glääge Hauptstadt mit Wasser versorgt.
Klima
ändereBurkina Faso het e tropisch Wächselklima, wu primär beyyflusst wird vu dr Wächselwirkig vum weschtafrikanische Monsun un em Passatwind Harmattan, wu dr Regione vum Land en unterschidli langi, aber uusbregti Yydailig in Drucke- un Räägezyt bringt.
Vu Nord no Sid het s Land Aadail an dr unterschidlige Vegetationszone vum Sahel un em Sudan. Zue dr Sahelzone gheren eppe 25 % vu dr Landesflechi, wu vu Drickini bregt sin. D Niderschlage chenne do uf unter 300 mm im Johr gheie, d Räägezyt goht zum Dail chirzer wie zwee Monet. D Helfti vum Land unterliigen em Sudan-Sahel-Klima, wu ne Räägezytduur vu vier bis fimf Monet karakteristisch isch. Eppe sechs Monet goht d Räägezyt in dr sim Side glägene Sudan-Zone. Do sin Niderschleg vu bis zue 1300 mm im Johr kai Sältehait. D Durschnittstämperature liige zwische 25 °C un 30 °C. Di niderscht je gmässe Tämperatur isch 5 °C gsii, anne 1971 bi Bobo-Dioulasso un 1975 z Markoye. Dert isch mit 46 °C au di hegscht je gmässe Tämperatur vum Land ufzaichnet wore.[5] Merz un April sin di haißeschte Monet, Jänner un Dezämber di cheltschte. In dr Räägezyt streme warmfychti Wind us Sidwescht iber s Land, derwylscht im Winter dr druckehaiß Harmattan Sand un Staub us dr Sahara in Richtig Sidwescht wait. In dr vergangene 35 Johr hän klimatischi Veränderige chenne feschtgstellt wäre, unter anderem e Sinke vu dr Niderschlagswärt un e Aastiig vu dr Tämperature.[6] Extremi Klimaerschynige wie großi Drickine un Inerschwämmige hän in dr vergangene Johrzehnt au zuegnuu.[7]
-
Klimadiagramm Ouagadougou -
Klimadiagramm Bobo-Dioulasso
Vegetation
ändereZ Burkina Faso chännt mer 2067 Arte vu hechere Bflanze,[8] dr grescht Aadail dodraa hän Sießgreeser un Schmätterlingsblietler.[9] Zahlrychi Wildbflanze wäre as Raustoff, Viifueter, Nahrig oder Medizin gnutzt. Bsundersch wichtigi Nutzbaim sinzem Byschpel Karitébaum, Afrikanische Affebrotbaum (Baobab) un Néré, aber au Anabaum, Niembaum, Ethiopischi Palmyrapalme un Tamarindebaum. Im Zug vu Nutzigsänderigen un Klimawandel verschiebt si s Areal vun e Huffe sahelische Arte no Side.
Burkina Faso umfasst drei phytogeografischi Zone, wu zum sudanosambesische Savannegirtel zelle: Sahel im Norde, Sudan im Zäntrum un Sudan-Guinea im Side. D Unterschaidig basiert unter anderem uf dr nidrigere Niderschleg (weniger wie 600 mm Niderschlagsmängi pro Johr) un dr lengere Druckezyt im Norde. In dr Sahelzone herrsche Dornehirschtsavanne vor – zum Dail mit Digerbuschvegetation, wu ne Form vu dr Aabassig an d Drickini darstellt. Baim wachse zmaischt verainzelt, zum Dail zue Hain gruppiert. Arte, wu vorherrsche, sin Verek-Akazie, Duftig Akazie, Wischtedattel, Indischi Jujube un dr fir dr Sahel karakteristisch Afrikanisch Affebrotbaum (Baobab).
D Sudanzone, gchännzaichnet dur Niderschleg im Beraich zwische 600 mm un 1000 mm pro Johr, isch wie dr Sahel vu Akazie un Dorngwächs bregt, unterschaidet si aber unter anderem dur anderi Arte wie Néré, Karitébaum un vor allem Fligelsomegwächs as dominierend Elemänt vu dr sudanesische Savanne. D Baumdichti nimmt zue im Side zues un bildet verainzelt Hain, Wälder un an dr Fliss lang Galerywälder. In dr dichtbsidlete Gegnige vum Zäntralplatoo dominiere dur mänschligen Yyfluss degradierti Savannelandschafte. D Chrutschicht bstoht no Arte un Abundanz zuen eme große Dail us Greeser, doderby nimmt dr Aadail vu hoche un uusduurede Arte no Side zue.[10]
In dr Sudan-Guinea-Zone sin Niderschleg iber 1000 mm pro Johr gängig. Zue dr Arte, wu s au in dr nerdlige Zone het, chunnt do unter anderem d Guineapfluume derzue. In dr Galerywäldern findet mer Arte wie di Braitblettrig Fyyge, dr Weschtafrikanisch Butterbaum, d Elpalme oder d Juckbohne. In dr Galerywälder drieje vor allem Bflanze, wu ne fycht-warm Klima bruuche.
Fauna
ändereDi maischte vu dr große Suuger, wu in dr Savanne lääbe, findet mer au z Burkina Faso, dur dr enorm Bevelkerigsdruck aber in ihre Lääbesraim bedroht. E Dail Dierarte, wie zum Byschpel Giraffe un Geparde, git s nimi im Land. In dr Schutzbiet lääbe Flusspferd, Elifante, Antilope, Affe, Gazellen un Leoparde, wu dur Jagd dezimiert wore sin. S git Afrikanischi Buschratten un Schlange. Im Land sin 495 Vogelarte noogwise wore,[11] unter anderem dr Afrikanisch Struss, verschideni Storcharte, rund 50 verschideni Gryfvegel, Nashornvegel, Yysvegel un Binefrässer. In de See un mares lääbe Krokodil, wu vu dr Bevelkerig „hailigi Krokodil“ bsundersch verehrt wäre. Fir bstimmti Dierarte het s Jagdverbot.
Umwält
ändereZue dr Naturschutzbiet z Burkina Faso zelle vier Nationalpark. Dr Nationalpark Arly lyt wie dr burkinisch Dail vum Nationalpark W im Sidoschte, dr Nationalpark Kaboré-Tambi im Siden un dr Nationalpark Deux Balés im Weschte vum Land. S git au ne UNESCO-Biosphärereservat Mare aux Hippopotames un e Ramsar-Schutzbiet Mare d’Oursi, derzue e Huffe réserves un forêts classés gnännti Schutzbiet.
Dr Klimawandel, wu mer z Burkina Faso syt uugfehr 35 Johr cha beobachte un wu si in all nidrigere Niderschlagswärt un all hechere Tämperatur uusdruckt, un d Buschfyyr, wu vu dr Buure fir d Gwinnig vu Ackerland aagfacht wäre, d Abholzig vu dr Wälder un d Uushagerig vu dr Beede sin Grind fir e all greßeri Desertifikation, wu vum sahelische Norden uusgoht. Anne 1984 isch dr Plan national de lutte contre la désertification (PNLD) ufgstellt wore, wu dermit di no intakte Naturryym gschitzt, d Praxis vu dr Buschfyyr bekämpft, d Bodequalitet verbesseret un Widerufforschtigsprogramm organisiert wäre solle. Ellai in dr Johr 1996 bis 2000 sin zue däm Zwäck rund 23 Millione Baim gsetzt wore. Raini Eukalyptusplantasche macht mer hite nimi, wie no in dr 1960er-Johr fir di schnäll Gwinnig vu Fyyrholz.
Bi dr schwären Uuwätter, wu in dr Räägezyt 2007 in zahlryche weschtafrikanische Länder zue Iberfluetige gfiert hän, isch s au z Burkina Faso zue Schäde chuu. Eppe 9000 Hyyser sin zerstert un 28.000 Mänschen obdachlos wore, 51 Mänsche sin gstorbe. E Huffe Stroße un Brugge sin bschedigt wore. Dr Uusfall bi dr Ärne wird mit 13.268 Tonnen aagee.[12]
Bevelkerig
ändereVu dr Zahle här sin di sterkscht Ethnie d Mossi (40 %), wu d Vorfahre vun ene eppen im 15. Johrhundert us em Siden yygwandert gsii sin un sich im Lauf vu dr Zyt mit dr altyygsässene Bewohner, dodrunter dr Yonyoose, assimiliert hän. Des Gmisch us autochthone Gruppe (tẽng-biisi gnännt) un Eroberer (nakombse) het dur gmainsami Sproch, Grindigsmythe, Ritual un hierarchisch organisierte Machtstrukture ne ethnischi Identitet entwicklet[13] mit em Moogo naaba as gaischtigem Oberhaupt un het hite ne bolitisch dominierendi Roll z Burkina Faso.[14] Äng verwandt mit ene sin d Gulmancema, wu im Oschte lääbe 8 % der Bevölkerung). Noch em Grindigsmythos vu baide Velker stamme di jewylige Stammväter – dr Ouédraogo bi dr Mossi un dr Diaba Lompo bi dr Gulmancema – us dernämlige Familie. En anderi Bevelkerigsgruppe sin d Fulbe (5 %), wu in dr Hauptsach im Norde as sidle, as Viizucht-Nomade aber im ganze Land aazdräffe sin. Si stammen urspringlig us em Fouta Toro im hitige Senegal. Au nomadisch lääbe hoch im Norden, im Sahel, d Tuareg (7 %). Sprochlig äng mitenander verwandt sin d Bissa im side un d Sana im Nordweschte. Dr Sidweschte vum Land isch ethnisch weniger homogen: näbe Bobo (14 %), Senufo (9 %), Lobi (6 %) un Bwaba lääbe dert zahlrychi chlaineri ehtnischi Gruppe. Unter Uusdruck Gurunsi het mer friejer unter anderem d Kassena, d Nuna un d Lyéla zämmegfasst. Di draditionälle Schärzbeziehige (parenté à plaisanterie) zwische dr verschidene Gruppe liaschte ne wichtige Bydrag zum fridlige Zämmelääbe. Bstimmte Ethnie derfe si doderby no feschtglaite Regle gegesytig uze, zum Byschpel d Mossi un d Sanan oder d Fulbe un d Bobo.
Rund 3200 Franzose lääbe duurhaft z Burkina Faso, doderzue chemmen eppe 20.000, wu sich unter anderem im Ramme vu Projäkt vu dr Entwickligszämmearbet zytwys im Land ufhalte.[15] Di wirtschaftli wichtig libanesisch Gmainschaft zellt uugfehr 600 Mitglider.[16]
In dr letschte Johr isch d Bevelkerigszahl gumphaft aagstige (pro Johr um 2,4 %). Dur di nider Lääbeserwartig (52 Johr) un dr hoch Geburtenrote isch dr Aadail vu junge Mänsche an dr Gsamtyywohnerzahl relativ hoch.
Sproche
ändere
No dr Unabhängigkeit isch d Sproch vu dr ehmolige Kolonialherre, Franzesisch, d ellainig Amtssproch blibe. Wel nume ne Minderhait vu dr Bevelkerig Franzesisch beherrscht, git s Alphabetisierigskurs fir diejenige, wu nie uf e Grundschuel gange sin, unter anderem in dr Nationalsproche Mòoré (dr Sproch vu dr Mossi), Dioula un Fulfulde (dr Sproch vu dr Fulbe). Dioula isch e wichtigi Verchehrs- un Handelssproch im sprochli heterogene Weschte vum Land. Au Arabisch het s Funktion as Handelssproch un wird unter anderem an Koranschuele glehrt.
SIL International fiert insgsamt 69 Sproche uf, wu z Burkina Faso gschwätzt wäre[17]:
- d Niger-Kongo-Sproche Biali (1.500 Sprächer), Birifor, Malba (108.000), Bisa (350.000), Sid-Bobo Madaré (160.000), Bolon (17.000), Bomu (56.000), Buamu (186.000), Bwamu, Cwi (24.000), Bwamu, Láá Láá (69.200), Cerma (61.400), Dagaari Dioula (21.000), Nord-Dagara (388.000), Dogon, Jamsay, Dogon, Tomo Kan, Dogosé (20.000), Dogoso (9.000), Dyan (14.100), Dzùùngoo (13.400), Fulfulde (750.000), Gourmanchéma (600.000), Jalkunan (500), Jula (1.000.000), Kaansa (6.000), Kalamsé (9570), Oscht-Karaboro (35.000), Wescht-Karaboro (30.200), Kasem (120.000), Khe (1300), Khisa (3.000), Konabéré (35.000), Koromfé (196.000), Kpeego (2.000), Kusaal (17.000), Lobi (286.000), Lyélé (30.000), Marka (200.000), Moba (1.800), Mòoré (5.000.000), Natioro (2.400), Ninkare (25.100), N’ko, Nord-Nuni (45.000), Sid-Nuni (168.000), Paleni (260), Pana (5.000), Phuie (14.300), Samo-Matya (105.000), Samo-Maya (38.000), Sid-Samo (85.000), Seeku (17.000), Sénoufo-Nanerigé (50.000), Sénoufo-Senara (50.000), Sénoufo-Sìcìté (35.000), Siamou (20.000), Sininkere (6.000), Sissala (13.000), Téén (2.000), Tiéfo (1.000), Nord-Toussian (19.500), Sid-Toussian (19.500), Turka (37.000), Viemo (8.000), Wara (4.500), Winyé (20.000)
- di nilo-saharanische Sproche Songhay (10.000), Zarma (600)
- d Berbersproch Tamasheq-Kidal (31.200)
- d tschadisch Sproch Hausa (500)
Religion
ändere
D Bedytig vu dr draditionälle Religione vu dr ainzelne ethnische Gruppe het si bis hite sterker chenne halte wie in andere Staate, uugfehr 15,3 % vu dr Burkiner sin Aahänger vun ere indigene Religion. Des hangt vor allem dodermit zämme, ass si d Mossi dr Islamisierig us em Norde lang widersetzt ghaa hän. Im draditionälle Glaube vu dr Mossi git s e Gott Wẽnde, wu s Universum gschaffe het un si derno vu dr Mänsche zruckzoge het. As Vermittler hän si derno an verschidene Blätz, in Objäkt un Dier verschideni Gaischter aasgsidlet. Ahneverehrig het bi dr Mossi e großi Bedytig. Erscht am Änd vum 18. Johrhundert isch dr Moogo naaba Doulgou zum Islam konvertiert.
Mit 60,5 % sin´hite iber d Helfti vu dr Burkiner Muslime. Bis hite wird im Land en undogmatisch-pragmatischi Variante vum Islam gläbt, wu Elemänt vum Animismus yybeziet.[18] Dur intensivi Mission wachst dr Aadail vu dr Muslim.[19] Sammelverband vu dr burkinische Muslime isch d Communauté musulmane du Burkina Faso (CMBF), grindet anne 1962.
D Zahl vu dr Chrischte wird mit 23,2 % aagee, in dr Meezahl Katholike (19 %), un Aagherigi vu verschidene proteschtantische Glaubesrichtige (4,2 %). Di chlai libanesisch Gmainschaft isch zue 90 % chrischtli. S git 13 katholischi Bischtimer, dodervu drei Erzbischtimer, wu in dr Bischofskonferänz vu Burkina Faso un Niger organisiert sin. Erzbischof vu Ouagadougou isch dr Philippe Ouédraogo.
Mit Uusnahm unter anderem vu dr Fulbe im Norde sin di ethnische Gruppe religies heterogen. Vor allem d Hauptstadt Ouagadougou isch religies durmischt, derwylscht d Wirtschaftsmetropole Bobo-Dioulasso meehaitli muslimisch isch.[20] Nit nume in dr Theory, au in dr Praxis git s d Freihait vu dr Religionswahl un -uusiebig, un au im alldäglige Zämmelääbe chunnt s nit zue Brobläm.[20] Des wird dr draditionäll hoche religiese Toleranz vu dr Burkiner zuegschribe.[18]
Gschicht
ändereVor- un Friegschicht
ändereRund 400.000 Johr alti Hackwärchzyyg («Chopping Tools») sin im Norde vum Land bi Markoye gfunde wore.[21] Anne 1973 het mer e Huffe Artefakt vu Jeeger un Sammler gfunde, wu vor rund 14.000 Johr im Nordweschte vum hitige Burkina Faso gläbt ghaa hän, zem Byschpel Maißel un Schaber. Zwische 3600 un 2600 v. Chr. hän jungstaizytligi Kulture scho buurt. Fir d Zyt vor rund 3000–3500 Johr isch dr Gebruuch vu Yysenobjäkt un Keramik noogwiise wore.[22] Vor eppe 3000 Johr hän Mänsche bi Tin-Akoff Perlhirse aaböue.
Fundstelle vu friezytligen Artefakt het s vor allem in dr Gegnig vu dr Pics de Sindou im Sidweschten un am Mare d'Oursi im Norde vum Land. S sin e Huffe Felsmolereie entdeckt wore mit Darstellige vu Aidechsli, Schildchrotte, Ross un Antilope. Bsundersch in dr Gegnig um Markoye im Sahel sin vyl Felszaichnige entdeckt wore.
Präkoloniali Ära
ändere-
Weschtafrika im Johr 1200 -
Weschtafrika im Johr 1350 -
Weschtafrika im Johr 1530 -
Weschtafrika im Johr 1625 -
Charte vu Weschtafrika vu 1707 -
Charte vu Weschtafrika vu 1742
E Dail vu dr Ethnie, wu hite z Burkina Faso lääbe, zem Byschpel d Dogon, sin scho am Änd vum erschte Johrdöusert no Chrischtus uf em hitige Biet gwohnt un in autonome Gmainschaften organisiert gsii. Um s 12. Johrhundert het d Zyt vu dr große Wanderige, wu nodno do ethnische Gruppe vu Ghana oder Mali in s Land brocht hän, wu bis hite di burkinisch Bevelkerig uusmache.
Rych vu dr Mossi
ändere
Im 15. Johrhundert sin d Mossi us em Norde vum hitige Ghana in dr Norde zoge. No ihre Mythology het des eso stattgfunde: d Prinzässin Yennenga isch in Richtig Norde zoge go si em Yyfluss vu ihre Familie z entzie un het mit em Jeeger Rialé e Bue mit Name Ouédraogo iberchuu, wu speter us em Dorf, wu syni Eltere grindet hän, s Rych Tenkodogo gschaffe het, s eltscht vu dr Mossirych. In däm sträng hierarchisch strukturierte Staat isch d Basis fir d Macht vu dr Mossiherrscher in dr negschte Johrhundert gsii. Em Ouédraogo sy Suhn Oubri isch speter wyterzoge in Richtig Weschten un isch uf s Sidligsbiet vu dr Nyonyonsé droffe. Är het d Hauptstadt Kombentinga vu däne eroberet un het Wogodogo grindet, s speter Ouagadougou. Är het si zum Moogho Naba ernännt, em Herrscher iber d Mossi un het dodermit d Dynaschty vu Oubritenga grindet. D Nyonyonsé hän si mit dr Zyt mit dr Mossi assimiliert.
Nume fir e churzi Period am Aafang vum 16. Johrhundert cha mer vu aim Mossi-Rych schwätze, gnännt Moogho, bis im Norde vu Naaba Yadega s Rych Yatenga grindet woren isch. Dodermit het s e nei unabhängig Rych gee, wu dr Moogho Naaba praktisch kai Yyflus driber ghaa het. E ainig Mossi-Rych het s derno nimi gee. Des isch unter anderem an intärne dynastische Probläm gläge, an Chrieg zwische Nochberrych un dr Gegesätz vu dr Mossi un dr ibrigen Ethnie vu dr Region. S Moogho definiert si uf kulturällem Biet, nit uf dr Basis vun ere bolitische Ainhait: dr gmainsam Grindigsmythos, di sozioethnisch Integration, d Assimilation vu Främden un di gmainsame Draditionen un religiese Vorstellige bilde s Band, wu d Mossirych verbindet. E zäntrali Herrschaft dur dr Moogho Naaba het s nit gee. Mer goht insgsamt vu 19 Mossistaaten uus.
Iber Johrhundert hän d Mossi si chenne behaupten un dr Yyfluss vum Islam us em Norden abwehre. Erscht anne 1785 isch dr erscht Moogho Naba zum Islam iberdrätte, di draditionälle Glaubesvorstelligen un Bryych sin aber nit ufgee wore. Im 18. Johrhundert het dr Naaba Kango 30 Johr lang z Yatenga regiert, nodäm er mit Hilf vu andere Ethnie dr verlore Droon het chenne wider zruck erobere. No sym Dod isch s Rych in e Huffe Dynaschtie versplittert. Die Schwechig het dr Franzose bi dr Eroberig ghulfe. D Mossirych hän ihri Macht un Bedytig bhalte bis zue dr Aachumft vu dr Franzose am Änd vum 19. Johrhundert. Noch em Dod vum Naaba Koutou anne 1871 hän syni Sihn um d Macht gstritte, dr elter het schließlig as Naaba Sanem regiert bis 1890. No sym Dod isch sy jinger Brueder Boukary dur Drohige zum neie Naaba, Naaba Wobgo, gwehlt wore. Är het schließli vergäbes versuecht s Rych gege d Franzose z verdaidige.
Im Oschte het s Rych Gulmu vu dr Gourmantché (Gurma) gee, wu äng mit dr Mossi verwandt sin un wu urspringli au us em Norde vu Ghana chuu sin. Dr legendär Grinder vum Rych, dr Diaba Lompo, soll mit em Ouédraogo verwandt gsii syy. Au Gulmu isch hierarchisch organisiert gsii, het Aagriff vu dr Fulbe un dr Hausa chennen abwehre un het am Sturz vum Mali-Rych mitgwirkt. Im 18. Johrhundert isch d Hauptstadt vum Rych vu Pama uf Noungou z Fada N’Gourma verlait wore. Intärni Stryt um d Macht hän Gulmu im 19. Johrhundert bregt. Anne 1895 het dr Naaba Batchande e Protektoratsverdrag mit dr Franzosen unterzaichnet, go syni Rivale z besige, dodermit het er aber schließli d Macht an Frankrych verlore.
Kong, „Gwiriko“ un Kénédougou
ändereIm Weschten isch im 18. Johrhundert d Dynaschty vu dr Ouattara ufchuu, aini vu dr Chriegerdynaschtie, wu mit militerischer Macht iber d Ethnien in dr Region un dr Handel gherrscht. E Gegner vum Sékou († 1745) un sym Brueder Famagan († 1750) isch dr Tiéba vu Sikasso gsii. E bstimmt Territorium bolitisch z verwalte, isch nit in ihrem Inträssi gläge. Ai Machtzäntrum isch Kong gsii, en ander im Mouhounboge isch in dr Gschichtsschrybig Gwiriko gnännt wore. Di zmaischt akephale Gsellschafte vu dr autonomen Derfer hän unterschidlige Beziehige zue dr maisons de guerre ghalte. Zum Dail isch dr Uusdruck „Rych“ in dr Lteratur bruucht wore, was aber nit dr wisseschaftli gsicherete Chänntnis entspricht. Au d Näme Gwiriko oder Kénédougou sin nit sicher. Ethnien im Yyflussbiet vu dr Ouattara sin unter anderem Bwa, Samo oder Lobi gsii.
Fulbe un Tuareg im Norde
ändereIm 15. Johrhundert sin d Fulbe us em Biet vum hitige Senegal in dr hit burkinische Sahel zoge. Si hän si iberall dert in chlaine Gruppe nidergloo, wu ihri Rinderhärde Wasser gfunde hän. Anne 1810 hän di muslimische Fulbe dr Machtaaspruch vu dr Gourmantché chenne abwehren un s Emirat Liptako as unabhängige Staat mit dr Hauptstadt Dori errichte. Im Gegesatz zue dr beede erschte Emir, wu em Emirat en Identitet hän chenne gee, sin dr Sori Hamma un syni Noofolger mit Chriegszig bscheftigt gsii, mit Uusnahm vum Seeku Saalu (1860–1887). Wu dr Heinrich Barth anne 1853 uf Dori chuu isch, isch er dert uf Armuet un Anarchy gstoße. Weschtli vu Liptako het s s Emirat Djelgodji mit dr Hauptstadt Djibo gee. Liptako het anne 1891 e Protektoratsverdrag mit Frankrych abgschlosse.
D Tuareg, wu us em Norde chuu sin un d Fulbe aagriffe hän, sin vu däne zruckgschlaa wore un hän derno nerdli vu Liptako ihre Rych Oudalan grindet. D Tuareg sin aafangs 20. Johrhundert vu dr Franzose militerisch bsigt wore.
Franzesischi Kolonialzyt
ändere
Dr erscht Europäer, wu in s hitig Burkina Faso graist isch, isch dr Dytsch Heinrich Barth gsii, wu anne 1853 vu Norde här in s Emirat Liptako chuu isch un uf em Wäg uf Timbuktu fir ai Wuche d Stadt Dori bsuecht het.
Uf dr Kongokonferänz z Berlin (1884/85) sin d Ramebedingige vum „Wettlauf um Afrika“ verhandlet wore, unter anderem dr Kampf um Yyfluss im nonig kolonialisierte weschtafrikanische Hinterland. D Rych vu dr Mossi sin uf s Inträssi vu dr Kolonialmächt Frankrych, Dytschland un Großbritannie gstoße, unter anderem wäg ihrem Rychtum an potänziälle Arbeiskchreft un dr hierarchische Herrschaftsstrukture, wu ähnli gschine sin zue europäische Verhältnis. Frankrych het die umstrtittene Biet vu dr Mossi as Bindeglid fir syni Bsitzige im Sahel un an dr Kischte welle nutze. Dr Dytsch Gottlob Krause, wu uf ere wisseschaftlige Mission gsii isch, isch am 24. Septämber 1886 dr erscht Europäer gsii, wu noowysli uf Ouagadougou chuu isch, wun er vu dr Prinzässin Baouré Sandwidi behärbärgt woren isch. Anne 1888 het dr Curt von François bim Versuech s Biet vu dr dytsche Koloni Togo no Norde uuszwyte im Biet vu dr Bissa mieße umchehre, wäge Hunger un dr Fyndseligkait vu dr yyhaimische Bevelkerig. Dr Hans Gruner isch anne 1894 mit eme ähnligen Ufdrag unterwägs gsii, e vum Ernst von Carnap-Quernheimb gfierti Gruppe vu dr Mission het aber z Kombissiri mieße umchehre, wu ene e Bott vum Moogho Naaba däm sy kategorischi Ablähnig vun eme Bsuech z Ouagadougou iberchuu hän.
Schließli hän d Franzose anne 1896 mit militerischer Gwalt Ouagadougou chennen yynee un dr Moogo naaba zur Flucht zwinge. Dur e Huffe Protektoratsverdreg isch derno s ganz Biet vum hitige Burkina Faso unter Kontroll brocht un unter Militärverwaltig gstellt wore. Anne 1904 isch s Dail vu dr Kolony Obersenegal un Niger wore un 1919 isch e neji Kolony Obervolta (franzesisch La Haute Volta, noch em Fluss Rio Volta) gschaffe wore, wu zue Franzesisch-Weschtafrika ghert het. Dr Versuech vun ere wirtschaftlige Entwicklig unter em Guverneur Édouard Hesling isch erfolglos gsii un wel si d Kolony nit räntiert het, isch s Territorium 1932 unter dr Nochberkolonie Franzesisch-Sudan (s hitig Mali), Niger un Elfebaikischte ufdailt. Dodermit het unter anderem dr Yysatz vu Zwangsarbaiter uf dr Plantaschen an dr Kischte sotte lychter wäre. Obervolta het wäg syre relativ hoche Bevelkerigszahl as Reservoir fir Arbetschreft dient. Wie im Erschte sin au im Zweete Wätchrieg Obervoltaer as Soldate bi dr Ainhalte vu dr sognännte Senegalschitze (tirailleurs sénégalais) fir Frankrych derby gsii.
Noch em Chrieg isch di franzesisch Kolonialornig unter em Charles de Gaulle mit dr Grindig vu dr Union française nei gstaltet wore. Vor allem d Mossi unter dr Fierig vum Moogo naaba Koom II. hän uf d Widerhärstellig vu Obervolta in dr Gräönze vu 1932 drängt, un eso isch Obervolta 1947 Iberseeterritorium (territoire d’outre-mer, TOM) wore. In dr Johr druf het si s bolitisch Läöben entwicklet, un Obervoltaer sin im Barlemänt vum Mueterland t Paris verdrätte gsii (Nazi Boni, Joseph Conombo, Henri Guissou, Gérard Kango Ouédraogo un Mamadou Ouédraogo). Barteie hän aber chuum programmatischi Unterschid bote un sin vor allem uf d Persenligkaite vu dr Barteifierer orientiert gsii. Zue dr wichtigschte Bartei in ere konfliktryche un vu Spaltgen un Zämmeschliss bregte Barteielandschaft het si di obervoltaisch Sektion vum interkoloniale Barteiebindnis Rassemblement démocratique africain (RDA) unter em Daniel Ouezzin Coulibaly un no däm sym Dod Maurice Yaméogo entwicklet.[23] In däne Johr sin d Waiche gstellt wore fir d Unabhängigkait. Mit em loi-cadre Defferre vu 1956 het d Kolonialverwaltig Macht an Territorialversammligen un –regierigen abgee, wu nei hän mieße gwehlt wäre. Mit em Referendum 1958 isch s im Ramme vu dr Communauté française zuen ere Assoziation mit Frankrych as autonomer Republik chuu. Doch schließli het au Obervolta im „Afrikanische Johr 1960“ sy Unabhängigkait verchindet.
Unabhängigkait vu Obervolta 1960
ändere
Dr erscht Bresidänt vum unabhängige Obervolta isch dr Maurice Yaméogo wore, wu derno ne Aibarteiediktatur vum RDA yygrichtet het. Sy verschwänderische Regierigsstil, Korruption un wirtschaftligi Fählentwicklig hän schließli zuen eme Volksufstand gfiert. Dr Yaméogo het no Stroßeprotescht unter em Druck vu Gwerkschaften un dr Untergrundopposition im Jänner 1966 abdankt. Sy Noofolger isch dr Sangoulé Lamizana wore, dr Oberbefählshaber vu dr Armee. Unter dr Militärregierig vum Lamizana, wu pragmatischer un beschaidener ufdrätten isch, isch e neji Verfassig uusgschafft wore, wu noch eme Referändum 1970 im Jänner 1971 di Zwoot Republik gschaffe het. No dr Barlemäntswahle, dr erschte freie Mehbarteiewahle z Weschtafrika[24] isch dr Gérard Kango Ouédraogo (RDA) Premierminischter wore. Dr Inner Stryt in dr Bartei het derzue gfiert, ass anne 1974 wider s Militär d Macht ibernuu het un d Gouvernement du renouveau national (GRN: „Regierig vu dr nationale Erneierig“) gschaffe het. Wäg dr Uuzfridehait vu dr Bevelkerig wäg dr wirtschaftligen un soziale Probläm Mitti 1970er-Johr het dr Lamizana ne Regierig vu dr nationale Ainhait ernännt, wu ne neji Verfassig het solle uuschaffe. Wu die per Referändum aagnuu woren isch, isch dr Lamizana bi dr Wahle 1978 zum Bresidänt vu dr Dritte Republik gwehlt wore. Zum Premierminischter het er dr Joseph Conombo ernännt. Au die Regierig isch wäge intärne Querele handligsuufähig gsii, un noch eme Streik vu Lehrern het am 25. Septämber 1980 e Gruppe vu Militär um dr Saye Zerbo butscht, wu derno Bresidänt woren isch. Im Ruggblick wären em Lamizana sy Uusglychfähigkaite zguet ghalte un ass es unter ihm kaini bolitische Gfangene gee het..[25] Ender zuefellig an d Macht grote, het s Militer unter em Lamizana allmee Gfallen an dr Macht gfunde.[23] Mit em Butsch vu 1980 isch Obervolta fir drei Johr in e Chaos gstirzt, wu verursacht woren isch dur dr Machtkampf vu dr alte Garde vum Militer un ere Gruppe vu jungen Offizier, wu dr Stillstand vum Land hän wellen iberwinde. Dr Zerbo het s Land mit eme Comité militaire de redressement pour le progrès national (CMRPN) regiert, het dur uupopuläri Maßnahme – dodrunter em Verbot vu Straik – waidli syni Popularitet verlore. Um des Zyt het dr Ufstiig vum karismatische linksgrichtete Thomas Sankara aagfange. Schließlig isch s am 7. Novämber 1982 wider zuen eme Militerbutsch chuu. Wel dr Sankara, wu hinter em Butsch gstäckt isch, d Macht aber nit aagsträbt het, isch dr Militerdokter Jean-Baptiste Ouédraogo Bresidänt wore. Derwylscht d Ruggchehr zuen ere verfassigsgmäßen Ornig aagsträbt woren isch, het dr Sankara as Premierminischter Kontakt zum antiweschtlige Reschiim vum Muammar al-Gaddafi z Libyen ufgnuu. Des het em Ouédraogo nit gfalle, wu d Bindige zue Frankrych un zue dr gmäßigte Staate vu Afrika het wellen ufrächthalte, un sy Macht gfährdet gsääne het.[26] Dr Sankara isch schließli feschtgnuu wore, was derno Uurueje bim Militer un Protescht in dr Bevelkerig uusgleest het. Wu dr Offizier Blaise Compaoré mit syre Fallschirmspringerainhait uf Ouagadougou zogen isch go sy Freind Sankara z befreien, isch s am 4. Augschte 1983 zum e Butsch chuu, wu speter Revolution gnännt woren isch, un dr Sankara an d Macht brocht het.
Revolution 1983
ändere
Dr Sankara het e linksgrichteti Militerdiktatur mit em Conseil national de la révolution (CNR: „Nationaler Revolutionsrat“) as Exekutivorgan errichtet, het en energischi Sozial- un Entwickligsbolitik bedribe, wu dr ländli Ruum sterker het solle ferdere zue Uugunschte vu dr Stadtbevelkerig un dr Staatsklasse, un het d Glychstellig vu dr Fraue forciert.[23] Sy Ziil isch e radikali Umgstaltig vu dr Gsellschaft gsii[27] un en Änd vu dr Anhängigkait vum Uusland. Bi me Gegebutschversuech sin in dr Nacht vum 9. uf dr 10. Augschte zwee vu däjenige, wu derby gsii sin, um s Läbe chuu. Dodermit isch s z Obervolta zum erschte Mol bi me Umsturzversuech zuen eme Bluetvergieße chuu. In dr Folg het dr Sankara Comités de défense de la révolution (CDR: „Komitee fir d Verdaidigung vu dr Revolution“) gschaffe, wu in allene Ort vum Land dr Verlauf un dr Furtbstand vu dr Revolution hän solle gwehrlaischten un iberwache. D CDR hän erfolgrych mitmgacht bi ne Huffe Entwickligskampagne, wie me großaaglaite, vu WHO un UNICEF unterstitzte Programm zue dr Impfig vu Chinder oder em bataille du rail gnännt Uusböu vu dr Yysebahnstrecki. In dr Aafangsphase vu dr Revolution isch s zue Verhaftigen un Denunzierig vu Persone chuu, wu verdächtigt wore sin, ass si ne Gegerevolution aasträbe, dodrunter dr Joseph Ki-Zerbo. Am Spitz vum Staat isch e Gruppe, wu näb em Sankara au dr Blaise Compaoré, dr Henri Zongo un dr Jean-Baptiste Lingani derzue ghert hän.
Am 2. Oktober 1983 het dr Sankara dr Bevelkerung in ere discours d’orientation politique (DPO) gnännte Red di bolitische Ziil vu dr Revolution bresäntiert. Ziil sei s, di mit em Imperialismus verbunde Bourgeoisie zue Gunschte vu dr Klasse, wu schaffe, z neutralisieren un di landwirtschaftli Sälbschtversorgig megli z mache. Doderzue sin Grund un Bode verstaatligt wore, wu d Nutzig vun ene dervor vu traditionällen Autoriteten in dr Derfer organisiert wore sin. Alphabetisierig un Glychstellig vu dr Gschlächter si anderi Schwärpinkt vum Sankara gsii. Vor d tribunaux populaires de la révolution (TPR: „Volkstribunal vu dr Revolution“) hän si ehmoligi Bolitiker un Beamti wäge Vergoh wie Korruption un Unterschlagig vu effetlige Gälder mieße verantworte. Dr Ex-Bresidänt Zerbo het mit 15 Johr Haft, dodervu siben uf Bewehrig, di hegscht Strof iberchuu. Anne 1985 sain di uusgsprochene Urdail wider ufghobe wore. Zum mit dr koloniale Vergangehait z bräche, het dr Sankara dr Staat anne 1984 in Burkina Faso („Land vu dr ehrewärte Mänsche“) umgnännt, het e neji Fahne in dr panafrikanische Farbe schaffe loo un het e neji, vu ihm sälber verfassti Nationalhymne (Ditanyè) yygfiert. Im Mai 1984 si sibe Persone wägen eme versuechte Butsch verurdailt un hiigrichtet wore. Die Gwalt het d Bevelkerig vergelschteret,[28] wie au d Brandstiftig in dr Ryym vu dr unabhängige Zytig L’Observateur (hite L’Observateur paalga), wu derno ihre Erschyne het mießen yystelle. Dr anne 1985 uusbroche Gränzchrieg mit Mali um e schmale Gränzstraifen im Sahel het mit ere militerische Niderlag vu dr dytli unterlägene Burkiner ufghert[29] un eme Richterspruch vum Internationale Grichtshof. Vor däm Konflikt het dr Sankara zuen ere Revolution z Mail ufgruefe, wu unter em Diktator Moussa Traoré „im Dienscht vum amerikanische Imperialismus handle diei“. Gege Mali het dr Sankara versuecht, Burkina Faso in ere Weschtafrikanische Union mit Ghana zämmezschließe. In eme Klima vu Verdächtigunge, Machtmissbruuch vu dr CDR un bolitische Gfangenahme bis zue Folter un Dod[30] isch d Uuzfridehait vu dr Lyt gwachse. Dr repressiv Karakter vum Reschiim het d Bevelkerig vum Projäkt vu dr Revolution entfrämdet. In dr CNR isch s zue Mainigsverschidehaite zue dr Gschwindigkait vu wytere Reformen un dr Art vu ihre Umsetzig chuu. Em Thomas Sankara isch vorgworfe wore, är diei in Dogmatismus schlyfere un d Revolution verrote. Bi me Butsch am 15. Oktober 1987 isch er mit rund 30 andere Persone verschosse wore. Dr Blaise Compaoré isch neie Bresidänt vu Burkina Faso wore, d Blän zuen ere Union mit Ghana sin verworfe wore.
syt 1987
ändere
Dr Compaoré het s Land zerscht an dr Sptiz vun ere Front populaire (FP: „Volksfront“) an dr Syte vum Zongo un em Lingani regiert. In ere rectification („Verbesserig“) gnännte Entwicklig hätt s zuen ere Normalisierig un bolitische Effnig sotte chuu, noch em Umsturz isch s Lag aber arg instabil gsii, s het drei Butschversuech gee un e Huffe Doti in eme repressive Klima,[31] dodrunter au dr Zongo un dr Lingani, wu 1989 verschosse wore sin. Die Barteien un Organisatione, wu dr Compaoré unterstitzt hän, hän si in dr Organisation pour la démocratie populaire-Mouvement du travail (ODP-MT) zämmegschlosse, dr Vorgängeri vu dr hitige Regierungsbartei Congrès pour la démocratie et le progrès (CDP). Unter em Yyfluss vu dr wältbolitische Umwälzige 1990/91 isch s au z Burkina Faso zuen eme Brozäss vun ere formalen Demokratisierig chuu. Dr Compaoré lhet e Verfassig uusschaffe loo, wu 1991 in eme Referändum vu dr Bevelkerig aagnuu woren isch. D Bresidäntschaftswahle, wu derno chuu sin, sin vu dr Opposition boykottiert un mit ere Wahlbedailigung vu nume 27 % zue eme Misserfolg fir dr Compaoré wore. In dr Johr derno isch e gsellschaftligi un wirtschaftligi Stabilisierig glunge, drotz ass dr CFA-Franc anne 1994 massiv abgwärtet woren isch. Wu dr Compaoré bi dr Wahle vu 1998 im Amt bstetigt woren isch, isch s no dr Ermordig vum kritische Schurnalischt Norbert Zongo zue ere große Krise mit zum Dail gwaltdätige Protescht chuu. Bi dr Barlemäntswahle 2002 het d Regierigsbartei CDP e Huffe Sitz an di versplitteret Opposition verlore. Dur e umstritteni Verfassigsänderig het dr Compaoré 2005 wider zum Bresidänt chenne gwehlt wäre.
Schwäri Vorwirf, ass s Land bi dr Burgerchrieg Liberia un Sierra Leone mitgmacht het un vum Handel mit Waffen un dr sognännte „Bluetdiamante“ profitiert heb, hän bishär nit chenne bewise wäre.[32] Dr ehmolig liberianische Bresidänt Charles Taylor, wu as Freind vum Compaorés giltet, het sy Aagriff vu Burkina Faso uus organisiert, wun em Asyl gwährt gha het.
Mit em Burgerchrieg in dr Elfebaikischte isch s zue dr wohl schwärschte ussebolitische Krise vum Land chuu, wu Burkina Faso vum Nochberland bschuldigt woren isch, ass es d Rebälle unterstitze diei. D Normalisierig vu dr Beziehig un d Vermittlig vum Verdrag vu Ouagadougou, wu em ivorische Burgerchrieg en Änd gmacht het, gälten as Erfolg vu dr Diplomaty vu Burkina Faso un vum Compaoré.
E blanti Verfassigsänderig, wu em Compaoré e fimfti Amtszyt hätt sotte megli mache, het aafangs 2014 zue dr greschte Demonschtration syt langem gfiert. Ändi Oktober hän si die Protescht uusgwytet un hän zue Uusschrytige gfiert. D Gwerkschafte un d Opptisition hän zue Straik ufgruefe. Am 30. Oktober 2014, em Dag vu dr blanten Abstimmig, het s Militer d Regierig entmachtet un s Barlemänt ufglest.[33] Am Dag derno isch dr Compaoré offiziäll as Bresidänt zruggdrätte un isch in d Elfebaikischte gflichtet. No Machtkämpf im Militer het schließli am 1. Novämber dr Oberscht Isaac Zida d Macht im Land ibernuu. Am 16. Novämber isch dr Michel Kafando as zivile Ibergangsbresidänt fir ai Johr beruefe wore, dr Zida het s Amt vum Premierminischter ibernuu. Freii Barlemänts- un Bresidäntschaftswahle sin fir dr 11. Oktober 2015 aagsetzt wore. Am 16. Septämber 2015 isch s zuen eme Militerbutsch vu dr Bresidäntgarde gege d Ibergangsregierig un dr Ibergangsbresidänt chuu. Wel d Bevelkerig, großi Dail vum Militer un au di Afrikanisch Union un d ECOWAS dää Butsch aber nit anerkänt hän, hän d Militer d Macht wider abgee un dr Michel Kafando isch wider as Ibergangsbresidänt yygsetzt wore. D Wahl sin derno um e baar Wuche verschibe wore. Am 29. Novämber 2015 isch schließli dr Roch Marc Kaboré in dr erschte freie Wahl syt 1978 scho im erschte Durgang zum Bresidänt gwehlt wore.
Verwaltigsgliderig
ändereBurkina Faso isch in 13 Regione (régions) unterdailt, wu vu Gouverneur verwaltet wäre. Die Regione glidere sich in 45 Provinze (provinces), wu Hochkommissar vorstehn. Dodrunter chemme 350 vu Präfekte verwalteti Departement (départements), wu si decke mit dr im Ramme vu dr Dezentralisierigsmaßnamme gschaffene Gmaine (communes urbaines un communes rurales). No dr Kommunalwahle anne 2006 git s uf em ganze Territorium vum Land jetz basisdemokratisch organisierti Verwaltigsainhaite mit Gmaindsreet un Burgermaischter.
Regione
ändere| Karte | Nr | Region | Hauptstadt | Provinzen |
|---|---|---|---|---|
 |
1 | Boucle du Mouhoun | Dédougou | Balé, Banwa, Kossi, Mouhoun, Nayala, Sourou |
| 2 | Cascades | Banfora | Comoé, Léraba | |
| 3 | Centre | Ouagadougou | Kadiogo | |
| 4 | Centre-Est | Tenkodogo | Boulgou, Koulpélogo, Kouritenga | |
| 5 | Centre-Nord | Kaya | Bam, Namentenga, Sanmatenga | |
| 6 | Centre-Ouest | Koudougou | Boulkiemdé, Sanguié, Sissili, Ziro | |
| 7 | Centre-Sud | Manga | Bazèga, Nahouri, Zoundwéogo | |
| 8 | Est | Fada N’Gourma | Gnagna, Gourma, Tapoa, Kompienga, Komondjari | |
| 9 | Hauts-Bassins | Bobo-Dioulasso | Houet, Kénédougou, Tuy | |
| 10 | Nord | Ouahigouya | Loroum, Passoré, Yatenga, Zondoma | |
| 11 | Plateau Central | Ziniaré | Ganzourgou, Kourwéogo, Oubritenga | |
| 12 | Sahel | Dori | Oudalan, Séno, Soum, Yagha, | |
| 13 | Sud-Ouest | Gaoua | Bougouriba, Ioba, Noumbiel, Poni |
Stedt
ändere
Di zeh greschte Stedt vum Land, links no Yywohnerzahl vu dr Chärnstadt, rächts no Yywohnerzahl vum Gmaindsbiet:[34]
| Rang | Name | Yywohner | Rang | Name | Yywohner |
|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Ouagadougou | 1.181.702 | 1. | Ouagadougou | 1.273.355 |
| 2. | Bobo-Dioulasso | 435.543 | 2. | Bobo-Dioulasso | 497.462 |
| 3. | Koudougou | 82.720 | 3. | Koudougou | 131.825 |
| 4. | Banfora | 72.144 | 4. | Tenkodogo | 124.053 |
| 5. | Ouahigouya | 70.957 | 5. | Fada N’Gourma | 123.594 |
| 6. | Kaya | 51.778 | 6. | Ouahigouya | 122.677 |
| 7. | Tenkodogo | 40.839 | 7. | Solenzo | 118.424 |
| 8. | Fada N’Gourma | 40.815 | 8. | Kaya | 114.807 |
| 9. | Dédougou | 37.793 | 9. | Banfora | 106.815 |
| 10. | Houndé | 34.669 | 10. | Gorom-Gorom | 104.587 |
Literatur
ändere- Frédéric Lejeal: Le Burkina Faso. Karthala, Paris 2002, ISBN 2-84586-143-5
- Danielle Ben Yahmed (Herausgeberin): Atlas du Burkina Faso. J.A., Paris 2005, ISBN 2-86950-397-0
- Sylviane Janin: Burkina Faso. 2. Auflage. Olizane, Genf 2003, ISBN 2-88086-292-2
- Yénouyaba Georges Madiéga, Oumarou Nao (Herausgeber): Burkina Faso. Cent ans d’histoire, 1895–1995. (2 Bände). Karthala, Paris 2003, ISBN 978-2-84586-431-3
- Richard Kuba, Carola Lentz, Nurukyor Claude Somda (Herausgeber): Histoire du peuplement et relations interethniques au Burkina Faso. Karthala, Paris 2003, ISBN 2-84586-459-0
- Erich Schmitz: Politische Herrschaft in Burkina Faso. Von der Unabhängigkeit bis zum Sturz Thomas Sankaras, 1960–1987. Arnold-Bergstraesser-Institut, Freiburg 1990, ISBN 3-9801944-7-7
- Raimund Hörburger, Helmut Nehr, Sabine Neuweg: Burkina Faso. Unterentwicklung und Selbsthilfe in einem Sahel-Land. Brandes & Apsel, Frankfurt 1991 ISBN 3-925798-49-8
- Jacques Barrat, Derek El Zein, Nicolas Lambret: Géopolitique du Burkina Faso. SEM, Paris 2008, ISBN 2-35764-044-8
- Michel Izard: Moogo. L’émergence d’un espace étatique ouest-africain au XVIe siècle. Karthala, Paris 2003, ISBN 2-84586-449-3
- Gabriel Massa, Yénouyaba Georges Madiéga: La Haute-Volta coloniale. Karthala, Paris 1995, ISBN 2-86537-480-7
- René Otayek, Michel Sawadogo, Jean-Pierre Guingané: Le Burkina entre révolution et démocratie, 1983–1993. Karthala, Paris 1996, ISBN 2-86537-702-4
- Salaka Sanou, Jean-Marie Grassin: La Littérature burkinabè. L’histoire, les hommes, les oeuvres. Presses universitaires de Limoges 2000, ISBN 2-84287-190-1
- Vladimír Sattran, Urbain Wenmenga: Géologie du Burkina Faso/Geology of Burkina Faso. Czech Geological Survey 2002, ISBN 80-7075-516-4
- Auguste Ferdinand Kaboret, Oger Kaboré: Histoire de la musique moderne du Burkina Faso. Genèse, évolution et perspectives. EDIPAP International 2004, ISBN 2-914707-31-2
- Katrin Langewiesche: Mobilité religieuse. Changements religieux au Burkina Faso. LIT 2003, ISBN 3-8258-5679-8
- Marietta Mayrhofer-Deák: Sprache-Macht-Schule. Neokoloniale Erfahrungen in Burkina Faso. VDM Verlag, Saarbrücken 2009, ISBN 3-639-20159-0
Weblink
ändere
Commons: Burkina Faso – Sammlig vo Multimediadateie- Informationen iber Burkina Faso uf dr Websyte vu dr Regierig
- Länderübersicht Burkina Faso uf dr Websyte vum dytsche Uuswärtiten Amt
- Datebank vu Literatur zue dr gsellschaftliche, politische un wirtschaftliche Situation z Burkina Faso
- LeFaso.net – Portal mit Nochrichte vu Burkina Faso
- Burkina Faso, LIPortal vu dr Dytsche Gsellschaft fir internationali Zämmenarbet
- Linksammlig vu dr Columbia University Libraries
Quälle
ändere- ↑ Archivierte Kopie. Archiviert vom Original am 27. September 2007; abgruefen am 4. Mai 2008. lefaso.net. 23. April 2007
- ↑ CIA World Factbook: Burkina Faso (englisch) In: Central Intelligence Agency (Herausgeber): CIA World Factbook: The World Factbook 2008 (englisch). Washington 2008, ISSN 1553-8133
- ↑ Ousmane Nébié: Dégradation du milieu et aménagement dans le Plateau central, Burkina Faso. Archiviert vom Original am 29. Juni 2007; abgruefen am 1. November 2014.. In: Berichte des Sonderforschungsbereiches 268. Band 7, Frankfurt am Main 1996, S. 149–177
- ↑ Ben Yahmed, S. 63
- ↑ Ben Yahmed, S. 67–68
- ↑ Adjima Thiombiano, Dorothea Kampmann (Hrsg.) 2010. Biodiversity Atlas of West Africa. Volume II: Burkina Faso. BIOTA, Ouagadougou & Frankfurt. S. 44-55 [1]
- ↑ Ben Yahmed, S. 68
- ↑ Adjima Thiombiano, Marco Schmidt, Stefan Dressler, Amadé Ouédraogo, Karen Hahn, Georg Zizka. 2012. Catalogue des plantes vasculaires du Burkina Faso. Boissiera 65, Conservatoire et Jardin Botaniques de la ville de Genève. 391 S. ISBN 978-2-8277-0081-3
- ↑ Marco Schmidt: Pflanzenvielfalt in Burkina Faso. Analyse, Modellierung und Dokumentation. 2006
- ↑ Schmidt M, Thiombiano A, Zizka A, König K, Brunken U, Zizka G (2011) Geographical patterns of functional traits of grasses (Poaceae) in Burkina Faso, West Africa. African Journal of Ecology. doi:10.1111/j.1365-2028.2011.01283.x
- ↑ Yvan Perré: Liste des oiseaux du Burkina Faso. African Birds Club, 2006 (XLS-Datei; 102 KB)
- ↑ IRIN News, 29. Oktober 2007
- ↑ Noraogo Dominique Nacanabo: Le Moogo au XIXe siècle: aspect politique et administratif. In: Madiéga, Nao 2003, S. 341
- ↑ In: The Africa Report 2007. Africa in 2007. S. 185
- ↑ Franzesischi Botschaft z Burkina Faso
- ↑ Le Pays, 18. Februar 2005 (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)
- ↑ Ethnologue report for Burkina Faso
- ↑ 18,0 18,1 Janin S. 167
- ↑ Meyers Großes Länderlexikon. Meyers Lexikonverlag, Mannheim 2004, S. 106.
- ↑ 20,0 20,1 United States Department of State: International Religious Freedom Report 2007 (Memento vom 14. Jänner 2012 im Internet Archive)
- ↑ Jean-Baptiste Kiéthéga, Yénouyaba Georges Madiéga: Une brève introduction à l’histoire du Burkina Faso Archivlink (Memento vom 19. Oktober 2012 im Internet Archive). (PDF-Datei; 430 KB)
- ↑ www.ambaburkina.dk. Archiviert vom Original am 5. März 2016; abgruefen am 3. November 2014.
- ↑ 23,0 23,1 23,2 Christoph Marx: Geschichte Afrikas. Von 1800 bis zur Gegenwart. Ferdinand Schöningh, Paderborn 2004, S. 287, ISBN 3-8252-2566-6
- ↑ Janin, S. 101
- ↑ Janin, S. 101–102.
- ↑ Lejeal, S. 113
- ↑ Lejeal, S. 115
- ↑ Lejeal, S. 126
- ↑ Lejeal, S. 128
- ↑ Lejeal, S. 131
- ↑ Lejeal, S. 146
- ↑ Lejeal, S. 205
- ↑ Militär übernimmt Macht in Burkina Faso, dw.de vom 30. Oktober 2014, abgerufen am 30. Oktober 2014.
- ↑ Vorlaifigi Ergebnis vum Zensus 2006 (Memento vom 21. Juli 2015 im Internet Archive) (PDF-Datei; 3,2 MB)
|
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Burkina_Faso“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |