Guinea

Guinea (frz.: La Guinée [giˈne]) isch ä Schtaat in Weschdafrika, wo (vo Nordweschte us im Uhrzeigersinn) an Guinea-Bissau, Senegal, Mali, d Elfebeiküschde, Liberia, Sierra Leone und dr Atlantik gränzt. Si Unabhängigkeit het die ehemoligi französischi Kolonii am 2. Oktober 1958 übercho. Drotz siine Bodeschetz läbt der Grossdeil vo de Bürger in Armuet. Die isch no grösser worde wäge dr Diktatur vom Sékou Touré, wo vo 1958 bis 1984 duurt het, mit siine sozialischdische Ambitione. D Hauptschtadt isch Conakry.

République de Guinée Republik Guinea
{{{ARTIKEL-FLAGGE}}} {{{ARTIKEL-WAPPEN}}}
Wahlspruch: Travail, Justice, Solidarité (frz., „Arbet, Grächtigkeit, Solidarität“)
Amtsspraach	Französisch
Hauptstadt	Conakry
Staatsoberhaupt	Mamady Doumbouya
Regierigschef	Bah Oury
Flächi	245.857 km²
Iiwohnerzahl	13.885.724 (Quelle: CIA 2021)
Bevölkerigsdichti	56 Iiwohner pro km²
Brutto­inlands­produkt pro Iiwohner	1.012 US-$ (2019)
Währig	Guinea-Franc
Unabhängigkeit	2. Oktober 1958
Nationalhimne	Liberté
Zitzone	UTC-2
Kfz-Kennzeiche	RG
Internet-TLD	.gn
Vorwahl	+224

Geografy

Galeriiwald bi Simandou

Ginea lyt z Weschtafrika zwische 7° un 12° nerdliger Braiti un 8° un 15° weschtliger Lengi. Vor allem dr Mittel- un Sidoschtdail vum Land lyt uf dr Obergineaschwelle. E Dail dervu isch s bis 1537 Meter hoch Bärgland vu Fouta Djallon in dr weschtlige Mitti vum Land. Dr Mont Richard-Molard, wu im usseschte Sidweschte vum Land an dr Gränze zue dr Elfebaikischte lyt, isch mit 1752 Meter dr hegscht Bärg vu beede Staate. S Naturschutzbiet rund um dr Mont Nimba stoht syt 1982 uf dr Lischt vum Wältärb u dr Mänschhait vu dr UNESCO.

Z Guinea entspringe e baar wichtigi weschtafrikanischi Strem: dr Niger un e baar vu syne Zuefliss, dr Gambia un dr Bafing, e Quällfluss vum Senegal. Die Fliss entwässere ne große Dail vu Weschtafrika.

D Lääbesryym variiere vum Räägewald im Hochland bis zum Savanne-Grasland.

Klima

Z Ginea herrscht tropisch Wächselklima mit regional unterschidli lange Räägen- un Druckezyte. An dr Kischte isch s fychthaiß mit hoche Niderschleg, eschtli vum Fouta-Djalon-Platoo gehn d Niderschleg zrugg. D Niderschleg vum weschtafrikanische Monsun gheie zwischen April un Novämber mit tropische Gwitter un heftige Stirm; in dr sidlige Räägewaldbiet fange si zmaischt scho im Februar aa. Dr Hegschtpunkt vum Monsun isch im Juli un Augschte. Vu Novämber bis April herrscht Druckezyt. Um die Zyt stoht s Land unter em Yyfluss vum Nord-Oscht-Passat Harmattan vu dr Sahara.

D Tämperature z Ginea lige durschnittli bi 22 °C bis 32 °C, d Hegschttämperature zwische 28 un 35 °C. Im Fouta-Djalon-Platoo lige d Diefschttämperaturen im Winter bi 6 °C. In dr Hauptstadt Conakry an dr Atlantikkischte herrscht unabhängig vu Räägen- oder Druckezyt Dag un Nacht fascht di glych Tämperatur zwische 24 un 32 °C, dr Niderschlag im Johr lyt z Conakry bi iber 4.000 mm.

Bevelkerig

Volksgruppe

Di drei greschte ethnische Gruppe – unter insgsamt iber 20 Velker – sin in dr Zwischezyt zum große Dail islamisiert: Mit 40 % stell d Fulbe (Felatta) dr grescht Aadail, 30 % sin Malinke, d Susu umfasse 20 % vu dr Gsamtbevelkerig. Di chlainere Volksgruppe, d Kpèlè, d Kissi, d Toma un d Baga, sin mit 10 % zmaischt Aahänger vu traditionälle Religione.

Derzue git s vor allem in dr Stedt libanesischi Yywanderer, di erschte sin scho vor ber 100 Johr in s Land chuu; si beherrsche ne Großdail vum Handel un vum Hotelgwerb. Wu in dr Nochbarländer Sierra Leone un Liberia Burgerchrieg gherrscht het, sin vu däne Länder e Huffe Flichtling uf Ginea chuu. 2007 sin s no ca. 40.000 gsii.

Sproche

SIL International fiert insgsamt 38 Sproche uf, wu z Ginea gschwätzt wäre: Hit no gschwätzt wäre d Niger-Kongo-Sproche Badyara (6.300 Sprächer), Baga Koga (5.000), Baga Manduri (4.000), Baga Pokur (3000), Baga Sitemu (4000), Bassari (8.600), Dan (800), Jahanka (29.000), Kakabe (10.000), Nord-Kissi (287.000), Kono (90.000), Kpelle (460.000), Kuranko (55.200), Landoma (14.400), Lele (23.000), Oscht-Limbat (4.000), Konyanka-Maninka (210.000), Oscht-Maninkakan (3.000.000), Mano (85.000), Manya (25.000), Mbulungisch (5.000), Mogofin (20.000), Nalu (13.000), Pulaar (24.000), Pular (2.550.000), Susu (906.000), Toma (220.000), Wamey (5.270), Yalunka (55.500), Zialo (25000). Uusgstorbe sin d Sproche Baga Kaloum un Baga Sobané, fascht verschwunde d Sproche Bullom So, Kla-Dan un Sankaran-Maninka. Derzue wird N’ko brucht, e Pidgin us verschidene Mande-Sproche, wu s aber kai Muetersprochler git.

D Sproch vu dr ehmolige Kolonialherre, Franzesisch, isch bis hite di ellainig Amtssproch.

Di gineisch Gebärdesproch basiert uf dr American Sign Language.

Religione

D Religion, wu z Ginea vorherrscht, isch dr sunnitisch Islam. Rund 90 % sin Muslim, 5 % Chrischte un 5 % hange draditionälle Religionen aa.

D Chrischte ghere vor allem zue drei Chilche:

• Remisch-katholischi Chilche: 55 %
• Anglikanischi Chilche: 11 %
• Église néo-apostolique de Guinée: 3,5 %

Gschicht

Vermueteti Uusdehnig vum Malirych im 13. Johrhundert

Vermueteti Uusdehnig vum Songhai-Rych im 15. Johrhundert

Sklavejagd an dr Ginea-Kischte (Carl Bernhard Wadström, um 1791)

Vorkoloniali Zyt

S hitig Biet vu Ginea isch zum große Dail ab vu dr wichtige Handelsruute gläge, wu wyti Dail vu Weschtafrika vor dr Aachumft vu dr Europäer durzoge hän. D Transsahararuuten hän nerdli oder weschtli vu Ginea ufghert un andr Atlantikkischt het s kaini Handelsruute gee. Di meeschte Bewohner hän in chlaine bolitische Biet gläbt („Haiptlingsdimer“). Im 12. Johrhundert isch im Hochland vu Fouta Djallon s Rych vu dr Sosso (oder Susu) entstande. Aafangs 13. Johrhundert hän d Sosso d Schangs gnutzt, wu ne dr Nidergang vum mächtige Rych Ghana bote het. Des Rych het johrhundertlang iber wyti Dail vum hitige Mali, Mauretanien un Senegal gherrscht. D Sosso hän jetz ihre Herrschaftsbiet uf d Randberaich vu Ghana uusdehnt un hän churzi Zyt au d Hauptstadt Koumbi Saleh eroberet.

Anne 1235 het dr Herrscher vum Malirych iber dr Chenig vu dr Sosso in dr Schlacht vu Kirina gsigt, dodermit isch dr nordeschtli Dail vu Ginea fir 200 Johr vu Mali unterworfe wore.

Noofolger vum Malirych isch s Rych vu dr Songhai wore, wu wahrschyns au wyti Dail Ginea umfsst ghaa het. Baidi Rych hön ihir Zäntre aber usserhaltb vu Ginea ghaa.

D Sosso sin speter vu nomadische, islamische Fulbe vu Fouta Djallon verdribe wore, wu si– andersch wie d Fulbe in andere Dail vu Weschtafrika – z Fouta Djallon duurhaft nidergloo hän. Anne 1735 händ Fulbe do ne Imamat grindet, also ne islamische Staat unter dr Fierig vun eme Imam. Des Rych het e gschribeni Verfassig ghaa un isch bstanfd, bis es d Franzose anne 1896 eroberet hän.

Kontakt mit dr Europäer bis 1850

Scho in dr Mitti vum 15. Johrhundert sin erschti Handels- un Entdeckigsschiff vu dr Portugiese vor dr Kischte vum spetere Ginea gsäglet. Si hän aber lieber mit dr Bewohner vu dr Gambiamindig wyter nerdli Handel dribe. Wichtig isch unter anderem dr António Fernandes gsii, wu in dr Johr 1445–1446 d Kischte vu Ginea erkundet het. Im 16. Johrhundert hän zum erschte Mol Europäer e Gruppe vu Insle vor Conakry, dr hitige Hauptstadt, als Handelsstitzpunkt brucht. D Portugiese hän si „Ilhas dos Idolos“ gnännt, also „Insle vu dr Idol (Getterbilder)“, dohär chunnt ihre hitige Name „Îles de Los“. Bis in d Mitti vum 19. Johrhundert het s aber kaini Versuech vu europäische Mächt gee, si duurhaft an dr gineische Kischte feschtzsetze.

Vordringe vu dr Franzosen un dr Widerstand vum Samory Touré

dr Almami Samory Touré

Ab ca. 1850 hän d Franzosen aagfange s Biet vum hitige Ginea z kolonialisiere. Si hän versuecht, dr chlai frei Kischtestraife z erobere, wu zwisch em nerdlige portugiesischen un em sidlige britische Herrschaftsbiet glägen isch, un vu dert uus in s Landesinneri vorzdringe. Die frie Kolonialisierig vum Kischtebiet isch im Name vu dr Antisklavereibewegig gschääne. Franzesischi Marineoffizier hän Verdreg mit lokale Herrscher gschlosse, wu gängigerwys dr Verzicht uf dr Sklavehandel mit dr Verpflichtig verbunde hän, Handel mit Gold, Wachs, Elfebai un Dierfäll vor allem mit dr Franzose z drybe. Syt dr 1880er Johr sin si im Landesinnere doderby all mee uf heftige Widerstand dur dr islamisch Fierer Almamy Samory Touré gstoße, wu speter zua aimvu dr Nationalhelde vu Ginea woren isch. Anne 1882 het er dr Franzose zum ersche Mol e militärischi Niderlag zuegfiegt. Dr Samory Touré het e großislamisch Rych grindet as Dail vu dr islamische Erneierigsbewegig, wu im spote 18. un frieje 19. Johrhundert dr ganz Sudan, alsos Biet zwische dt hitige Staate Senegal un Sudan ergriffe ghaa het. Dr eschtli dail vum hitige Ginea het zue däm Rych ghert, derzue au s sidli Mali, di nerdli Elfebaikischte un Dail vu Burkina Faso. Des Rych het s vu ca. 1875 bis 1893 gee. Bis 1891 het s e Fryndschaftsverdrag zwische dr Franzosen un em Samori Touré gee, derwylscht d Franzose glychzytig ihre Yyflussbiet mit militärische wie au verdraglige Mittel konsequänt wyter uusdehnt ghaa hän. Ab 1891 het s uffige Chrieg gee zwische dr Franzose, wu als furt im Oschte zues drängt hän, un em Samori Touré, Anne 1894 het er sy Rych ca. 600 km wyter eschtli mieße nei ufböue. („s Zwait Rych vum Samori Touré“). Dodermit het s uf em Biet vu Ginea ändgiltig kai Macht me gee, wu si dr franzesische Kolonialherre het chenne enttgege stelle. 1881 hän d Franzose mit em Fulberaich Fouta Djallon e „Schutzverdrag“ abgschlosse. 1896 hän si s Rych Fouta Djallon eroberet, hän dr „Almami“, dr Herrscher vum Land, umbrocht, hän e Marionetteherrsche yygsetzt un sällem fryndschaftligi Beziehige zum Samory Touré verbote.

Kolonialzyt

Franzesischi Kolonialzyt vu 1885 bis 1939

Charte vu Franzesisch-Weschtafrika vu 1936 mit Guinee Francaise

Anne 1885 isch Conakry zum Sitz vum erschte franezesische Guverneer z Ginea wore, wu bis 1893 au fir d Elfebaikiischte un Dahomey zueständig gsii isch. Dytschland het syni Aasprich uf di nerdli vu Conakry glägene Regione Kapitaï un Koba am 24. Dezämber 1885 zurgunschte vu Frankrych ufgee. Di boode Kolonialmächt Frankrych un Portugal hän no dr Berliner Kongokumferänz dr gnau Gränzverlauf zwische ihrem Bsitz in eme Verdrag vum 15. Mai 1886 feschtglait. Anne 1897 än si ne Chopfstyyr yygfiert, wu ene vu do ab dr grescht Dail vu dr Styyryyname vu dr Kolony brocht het.. Di franzesisch Kolonialherrschaft isch e diräkti Herrschaft gsii un het si im Gegesatz zue dr britische „indirect rule“ nit uf vorhandeni traditionälli Strukture gstitzt. Dert wu traditionälli Oberhaipter nitzli gsii sin, sin si im Amt blibe, wu nit, sin si abgsetzt wore. Z Fouta Djallon isch s 1900, 1905 un 1911 zue Revolte chuu, wu allmol dernoo neii „Almamy“ dur d Franzose yygsetzt un wyter in ihre Macht bschitte wore sin. Statt mit dr traditionälle Herrscher, sin d Franzose z Ginea ne Bindnis mit dr yyflussrychen islamische Bruederschaft vu dr Tijaniyya yygange. Si hän die Bruederschaft gege anderi Bruederschafte unterstitzt un d Tijaniyya het doderfi ihreSäge zue dr franzesische Kolonialherrschaft gee.

D Franzose sin z Ginea wie in ihre andere afrikanische Kolonie dervu uusgange, ass ihne dur d Erorberig alles Land ghert. Anne 1904 hän si alles „frei“, also nit gnutzt Land zum Staatsaigedum erklert, drotz ass d Definition vu „freiem“ Land z. B. in Gegnige mit traditionällem Wanderfäldböu arg schwirig gsii isch. Si hän au z Ginea e greßeri Zahl vu franzesische Sidler in s Land brocht, wu aber ihri Heft vylmol bal wider ufgee hän.

Bi dr franzesische Kolonialherrschaft z Afrika isch am meeschte d Zwangsarbet (d „prestation“) ghasst wore. No franzesischem Kolonialrächt isch e jede Mann zwische 18 ud 60 verpflichtet gsii, sy Arbetskchaft e bstimmti Aazahl vu Däg z Verfigig z stelle., z. B. fir Projäkt wie dr Böu vu dr Yysenbahnstrecki vu Conakry in s Landesinner, wu anne 1900 aagfange woren isch. D Bedingige bi däre Zwangsarbet sin vylmol seli schlächt gsii. S Ässe het zmaischt nit glängt un d Hite sin eeländig gsii. Wäge däm het s e Huffe Chrankete gee un sin vyl Manne gstorbe. E große Dail vu däre Zwangsarbet hän di ehmolig Sklave glaischtet, wu anne 1894 offiziäll frei wore sin. Erscht anne 1946 isch d Zwangsarbet in dr Kolonien abgschafft wore.

Glychzytig hän d Franzosen aber au in ihre Kolonie versuecht, di gebildet Schicht z assimiliere.Fir schwarzi Gineer het s d Megligkait gee zuen ere Akzeptanz un Glychberächtigung mit wysse Franzose, wänn si ihri afrikanischi Wurzle ufgee un di franzesisch Kultur ibernuu hän. Im Vergliych zue syne andere afrikanische Kolonie het Frankrych z Ginea aber wenigin s Schuelsischtem vum Land inveschtiert. Sälbscht afrikanischi Aagstellt vu dr Kolonialverwaltig sin vylmol in dr andere franzesische Kolonie z Weschtafrika rekrutiert wore.

En erschte Schritt, ass au di yyhaimisch Bevelkerig in dr Kolonialverwaltig rebresäntiert woren isch, isch anne 1925 unternuu wore. Em Guverneer vu Ginea isch e Verwaltigsrot an d Syte gstellt wore, wu di franzesische Sidler (d „colons“) un e chlaini Gruppe vu Yyhaimische je zwee Verdrätter hän derfe dryy wehle. Dä Verwaltigsrot het aber kai große Yyfluss ghaa. In dr 1920er un 1930er Johr isch s widerholt zue Straik vu Arbaiter un Aagstellte chuu, doderdur hän zem Byschpel d Dockarbaiter, d Yysebahner, di Aagstellte bi dr Boscht un bi Handelsgsellschafte gwissi Verbesserige iberchuu. Verglychbari Furtschritt fir d Buure, wu d Meehait vu Bevelkerig gstellt hän, het s aber nit gee.

Franzesischi Kolonialzyt vu 1939 bis 1958

Franzesische Gouverneurspalascht, 1956

D Bsetzig vum franzesische „Mueterland“ dur dytschi Druppen anne 1939 isch e dytlige Yyschnitt fir Franzesische-Weschtafrika gsii. Di franzesische Kolonie hän si mieße entschaide zwisch em Vichy-Regime, wu mit dr Dytsche kollaboriert het, un dr Londoner Exilregierig vum Charles de Gaulle, also em „Freie Frankrych“. D Kolonialherre vu Franzesisch-Weschtafrika – un dodermit Franzesisch-Gineas – hän si im Gegesatz zue Franzesisch-Equatorialafrika fir Vichy-Frankrych entschide. D Vichy-Aahänger z Ginea hän d Zwangsarbet forciert un hän im Yyklang mit dr rassistische Gsetz z Nazidytschland zumerschte Mol Elemänt vu dr Rassedrännig z Ginea yygfiert. „Nume-fir-Wyssi-Schilder“ sin in Hotel un Kaffee ufghänkt woren un afrikanischi Chunde sin in Gschäft abdrännt bedient wore. D Niderlag vu Dytschland un dodermit vu Vichy-Frankrych isch au ne Niderlag gsii fir die rassistisch Linie vu dr franzesische Kolonialbolitik.

In dr neie franzesische Verfassig vu 1946 sin d Bewohner vu Franzesisch-Weschtafrika zue „Burger vu Frankrych“ gmacht wore – bis dert isch dr Uusdruck fir d Afrikaner „Subjäkt“ gsii –, d Zwangsarbet isch abgschafft wore. Franzesisch-Weschtafrika het en aigeni „Represäntativi Versammlig“ iberchuu un het Verdrätter in di franzesisch Nationalversammlig derfe schicke. S het aber nume ne chlaini Minderhait vu dr Afrikaner derfe wehlen un Franzesisch-Weschtafrika isch nume mit 13 vu 622 Sitz in dr Nationalversammlig verdrätte gsii. Di meeschte weschtli gebildete Yywohner vu Franzesisch-Weschtafrika hän si ainewäg bis in dr 1950er Johr Mie gee, si z assimiliere un ender noch ere Glychberächtigun as franzesische Burger gsträbt, wie no dr Unabhängigkait vu ihre Haimet. Des het gulte, bis dr Ahmed Sékou Touré Ändi vu dr 1950er Johr effetli ufdrätten isch.

Dr Wäg in d Unabhängigkait

Anne 1958 isch dr Charles de Gaulle Minischterbresidänt vu Frankrych wore mit wyte Notstandsbefugnis, wun er fir e Referändum iber e neii Verfassig bruucht het. D Kolonie hän doderby d Wahl ghaa zwisch ere änge un duurhafte Bindig an Frankrych un dr sofortige Unabhängigkait, ohni ass si wyter unterstitzt wore wäre dur Frankrych.

Di sterkscht Bartei z Weschtafrika isch in dr 1950er Johr d Rassemblement Démocratique Africain (RDA) gsii, wu au di maischte spetere Fierer vum frankophone Afrika Mitglid gsii sin. Fierer vu dr RDA z Ginea isch dr Sekou Touré gsii, en erfolgryche Gwerkschaftsfierer un Uränkel vum Samory Touré. Di maischte prominänte afrikanische Fierer hän im Fall vin ere sofortige Unabhängigkait e Balkanisierig vu Weschtafrika un dr wirtschaftlich Zämmebruch dur dr ibergangslos Wägfall vu dr franzesische Unterstitzig gferchtet. Dr Sekou Touré het si as ain vu dr Wenige fir e sofortigi Unabhängigkait uusgsproche. Beriemt isch sy Uusspruch wore, Ginea diei „d Armuet in Freihait em Rychdum in dr Sklaverei vorzie“. In ere Volksabstimmig hän si 1,13 Millione Gineer gege s Modäll vu dr änge Bindig an Frankrych uusgsproche – bi 56.000 Jo-Stimme. Am 2. Oktober 1958 het Ginea unter dr Fierig vum Sekou Tourés as ainzigi vu dr gfrogte franzesische Kolonie sy Unabhängigkait vu Frankrych verchindet.

Di unabhängig Republik Ginea

Herrschaft vum Sekou Touré 1958–1984

dr Bresidänt Ahmed Sékou Touré bi me Bsuech z Washington D.C., Juni 1982

dr Lansana Conté, 2001

dr Moussa Dadis Camara, 2009

dr Alpha Conde, 2012

Ginea het fir sy Ablähnig vu dr neie Verfassig dyyr mieße zale: Innerhalb vu vier Wuche het Frankrych 4000 Zivilaagstellti us em Land abzoge - Dekter, Lehrer, Richter un Tächniker. Si hän durghaueni Delifonlaitige hinterloo, Chrankehyyser ohni Medikamänt un Biroyyrichtige, wu in d Lagune vu Conakry gheit wore sin. Frankrych het dr ganz Handel mit Ginea abbroche. In dr erschte Johr het dr Sekou Touré Unterstitzig bi dr Sowjetunion gsuecht, wun em vor allem bim Uusböu vu dr Bauxitgwinnig un –verschaffig ghulfe het. Anne 1961 het er die Beziehige abbroche, wel er e vermuetet het, ass d Sowjetunion bin ere Verschwerig gege ihn mitgmacht het.

D Unabhängigkait vu Ginea het fir s frankophon Afrika en ähnligi Bedytig ghaa wie Unabhängigkait vu Ghana im Johr dervor fir s änglischsprochig Afrika. Mit em Fierer vu Ghana, em Kwame Nkrumah, het dr Sekou Touré di sozialistischen un panafrikanische Idee dailt. Anne 1958 hän di beede Staate di churzläbig Union vu afrikanische Staate bildet, wu Mali 1961 bydrätten isch.

Dr Sekou Touré het erfolgrych gege dr Tribalismus in sym Land kämpft un het konsequänt afrikanischi Kultur gferderet. Im Gegesatz zue vylne anderen afrikanische Staate sin Korruption un persenligi Berycherig vum Bresidänt kai Brobläm z Ginea gsii. Dr Sekou Touré isch arg vum puritanischen Islam vu sym Vorfahr Samory Touré bregt gsii. Bal hän si aber au d Schattesyte vu syre Herrschaft zaigt. Är het Ginea in en Ai-Barteie-Diktatur umgwandlet, het en Arbetsverpflichtig fir arbetslosi jungi Manne yygfiert, wu si nume wenig unterschide het vu dr franzesische Zwangsarbet, un isch brutal gege syni Gegner vorgange. Är het Lager fir bolitischi Gegner yygrichtet, wu an dr sowjetisch Gulag gmahnt hän. Rund ai Million, no andere Schetzige sogar bis zue zwoo Millione Mänsche sin unter syre Herrschaft us em Land gflichtet.

Anne 1970 sin us dr benochberte portugiesische Kolony Portugiesisch-Guinea im Rame vu dr Operação Mar Verde bewaffneti Regimegegner z Ginea yydrunge, wu vu dr Portugiesen uusgrischtet un unterstitzt wore sin. D Portugiese hän mit em Sekou Touré en Unterstitzer vu dr militante Befreiigsbewegig PAIGC in ihre Kolony wellen ewäg haa. Erscht no ne baar Dägmit schwäre Kämpf het di gineisch Armee d Aagryfer chenne schlaa.

Am 26. Merz 1984 isch dr Sekou Touré noch ere Härzoperation in dr USA gstorbe.

Ginea unter em Lansana Conté

Dr Sekou Touré isch dur dr Premierminischter Louis Lansana Béavogui ersetzt wore, wu aber nume wenigi Däg regiert het. Scho ai Wuche noch em Dod vum Sekou Touré, het si am am 3. April 1984 e Militärjunta unter dr Fierig vum Lansana Conté un em Diarra Traoré ohni Bluet an d Macht butscht. Dr Conté isch zum Bresidänt erklert wore, dr Traoré zum Premierminischter. Dr Conté het d Mänscherächtsverletzige vu sym Vorgänger verurdailt, het 250 bolitischi Gfangeni freigloo un het rund 200 000 Mänsche derzue brocht, uf Ginea retuurzchuu. Är hetr si vum Sozialismus abgwändet, het s Land aber nit demokratischer gmacht. Au di wirtschaftli Lag vum Land isch nit besser wore.

Noch em Uusbruch vum Burgerchrieg in dr Nochberländer Liberia un Sierra Leone 1990 sin Döuserti vu Flichtling uf Ginea chuu, zytwys bis zue 700.000.

Anne 1992 het dr Conté d Ruggchehr zuen ere zivile Regierig verchindet un 19. Dezämber 1993 isch di erscht demokratisch Bresidäntschaftswahl abghalte wore, wu dr Conté gwunne het. Bi dr Barlemäntswahle 1995 het d „Bartei fir Ainhait un Furtschritt“ (PUP), d Bartei vum Conté, gwunne. Im Februar het dr Conté ne Militerrevolte nidergschlaa.

Bi dr Bresidäntschaftswahl am 18. Dezämber 1998 isch dr Lansana Conté mit 54 % vu dr Stimme fir fimf Johr im Amt bstetigt wore, d Oppositionsbarteie hän aber vu massivem Wahlfelschige gschwätzt.

Anne 2000 isch Ginea in d Burgerchriegswirre vu syne Nochberstaate yynezoge wore, wu Rebälle vu Liberia un Sierra Leone d Gränze vu Ginea iberschritte hän, un d Gfohr bstanden isch, ass au Ginea im Burgerchrieg versinkt. D Barlemäntswahle 2002 sin vu dr Opposition boykottiert wore, d Wahl het derno wider d PUP gwunne. Au d Bresidäntschaftwahle 2003 het wider dr Conté gwunne, d Opposition het aber au die Wahl boykottiert ghaa. Fir ass er nomol het chenne kandidiere, het dr Conté anne 2001 en umstritte Referändum iber e Verfasigsänderig abghalte.

Im Jänner 2007 hän di traditionäll starke Gwerkschafte z Ginea zum Generalstreik gege d Regierig ufgruefe un d Absetzig vum Conté verlangt. D Protescht sin vu dr Sicherhaitschreft massiv unterdruckt un zmindescht 200 Mänsche sin bi dr Ussenadenrsetzige verschosse wore. Zytwys isch au s Chriegsrächt uusgruefe wore. Mitti Februar het dr Bresidänt schließlig eme Premierminischter zuegstimmt, wu au vu dr Gwerkschaften mitdrait woren isch, un dr Sänkig vu dr Bryys fir Grundnahrigsmittel. Zum neie Premierminischter isch am 26. Februar dr Lansana Kouyaté ernännt wore.

Wel d Bryyssänkige aber bal wider rugggängig gmacht wore sin, un dr Kouyaté bolitischi Ämter vergee het ohni Absproch mit dr Opposition hän d Gwerkschafte scho im Juli 2007 droht, ass dr Generalstreik wider wytergfiert wird. Im Mai 2008 isch dr Kouyaté abgsetzt wore. Noo Uurueje in Dail vu dr Armee un in dr Bolizei, no Streik vu Lehrer un Dekter, het dr Bresidänt Conté am 20. Juni 2008 e nei Kabinett vorgstellt, wu zum erschte Mol au Verdrätter vu dr Opposition derby gsii sin.

Butsch unter em Moussa Dadis Camara

Am 23. Dezämber 2008 isch dr Lansana Conté noch ere lange Chranket gstorbe. No dr Verfassig hätt dr Barlemäntsbresidänt Elhadj Aboubacar Somparé fir en Ibergangszyt vu 60 Däg bis zue Neiwahle s Amt vum Bresidänt sotten ibernee. Aber scho ai Dag noch em Dod vum Conté het im Staatsrundfunk dr Armeekommandeur Moussa Dadis Camara fir e Gruppe vu Militer unter em Name „Conseil National de la Démocratie et du Dévelopement“ (CNDD, Nationalrot fir Demokraty un Entwicklig) verchindet, d Regierig un anderi Inschtitutione vu dr Republik Staat seien ufglest, d Gwerkschafte verbote un d Verfassig ußer Chraft gsetzt. E „Konsultativrot“ us Zivilischte un Militer sott bal yygsetzt wäre. Am 28. Septämber 2009 het d gineisch Armee e Massaker mit 157 Doten an Demonschtranten aagrichtet, wu gege di autoriter Regierig vum Camara proteschtiert hän. Am 3. Dezämber 2009 isch dr Camara bi me Attentat schwär verletzt wore un derno uf Marokko zur ärztlige Behandlig uusgfloge wore. Sy Stellverdrätter Sékouba Konaté het d Amtsgschäft ibernuu, dr Camara isch dodrmit faktisch entmachtet gsii.

Amtsibernahm vum Jean-Marie Doré um Bresidänschaftswahl 2010

Dr Konaté het am 19. Jänner 2010 dr Oppositionsbolitiker Jean-Marie Doré as neie Premierminischter yygsetzt. Dää het e Ibergangsregierig solle bilde un freii Wahlen innert sechs Monet vorberaite. Am 27. Juni 2010 isch di erscht Rundi vu dr Bresidäntschaftswahle durgfiert wore, wu fridli verlaufen isch au as erschti ächt demokratisch Wahl vum Land syt dr Unabhängigkait aagsää woren isch. D Stichwahl zwisch em ehmolige Premierminischter Cellou Dalein Diallo un em langjehrige Oppositionsfierer het e baar Mool mieße verschobe wäre. Am 7. Novämber 2010 het schließli dr Alpha Condé mit 52,5 Brozänt vu dr Stimme gege dr Diallo gwunne.

Ebola-Epidemy 2014/15

Syt Dezämber 2013 het si z Sierra Leone, z Liberia un z Ginea s dedlig Ebolavirus massiv uusbraitet. S isch di grescht Ebolafieber-Epidemy syt dr Entdeckig vum Virus anne 1976. No Uussag vu dr Organisation Ärztohni Gränze sei d Epidemy ab Juni 2014 ußer Kontroll grote. Vu Dezämber 2013 bis zum 26. Juli 2015 hän z Ginea offiziäll 3786 Persone chrank mit Ebola un 2520 sin draa gstorbe. Am 29. Dezämber 2015 isch s Land schließli fir ebolafrei erklert wore.

Anne 2015 isch dr Ebola-Impfstoff VSV-Zebov in ere Fäldstudie mit 7500 Dailnämer z Ginea erfolgrych teschtet wore.

Verwaltigsgliderig

Ginea isch in 8 Regionen un die in 33 Präfekture glideret, d Hauptstadt Conakry bildet en aigeni Region ohni wyteri Untergliderig. Unterhalb vu dr Präfekturebeni isch Ginea in 341 Unterpräfekture unterdailt.

Regione vu Ginea

Regione un Präfekture z Ginea

Region	Hauptstadt	Yywohner	Präfekture
Boké	Boké	703.000	Boffa, Boké, Fria, Gaoual, Koundara
Conakry	Conakry (Hauptstadtdischtrikt)	1.871.195	—
Faranah	Faranah	648.000	Dabola, Dinguiraye, Faranah, Kissidougou
Kankan	Kankan	917.000	Kankan, Kérouané, Kouroussa, Mandiana, Siguiri
Kindia	Kindia	861.000	Coyah, Dubréka, Forécariah, Kindia, Télimélé
Labé	Labé	852.000	Koubia, Labé, Lélouma, Mali, Tougué
Mamou	Mamou	640.000	Dalaba, Mamou, Pita
Nzérékoré	Nzérékoré	1.388.000	Beyla, Guéckédou, Lola, Macenta, Nzérékoré, Yomou

Derzue isch Ginea inoffiziäll in vier geografisch definierti, sogänannti „Supraregione“ glideret: Niderginea, Oberginea, Fouta Djallon (Mittelginea) un Waldginea.

Stedt

Di greschte Stedt sin (Stand 1. Jänner 2005):

• Conakry 1.871.185 Yywohner
• Nzérékoré 132.842 Yywohner
• Kindia 117.095 Yywohner
• Kankan 114.103 Yywohner

Literatur

• Thomas O'Toole/Janice E. Baker: Historical dictionary of Guinea. 4. Uflag. Scarecrow Press, Lanham, Md., Toronto, Oxford 2005
• Odile Goerg: Commerce et colonisation en Guinée: 1850–1913. L’Harmattan, Paris 1986
• Aly Gilbert Iffono: Lexique historique de la Guinée-Conakry. L’Harmattan, Paris 1992

Weblink

 Commons: Guinea – Sammlig vo Multimediadateie

• Datebank vu Literatur zue dr gsellschaftliche, politische un wirtschaftliche Situation z Guinea
• Länderinformatione vum dytsche Uuswärtigen Amt zue Ginea.
• Landeskund vu dr Dytsche Botschaft z Conakry
• Guinea profile uf BBC News

Fueßnote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Guinea“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Geschichte_Guineas“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.