Remige

Rèmige (amtlich Remigen) esch e politischi Gmäind im Bezerk Brogg vom Schwiizer Kanton Aargau. Si esch öpe drey Kilometer nordnordwèsschtlech vom Bezerkshauptort, a de Hauptachse Brogg–Laufeborg.

Rèmige
Wappe vo Rèmige
Basisdate
Staat:	Schwiiz
Kanton:	Aargau (AG)
Bezirk:	Bruggw
BFS-Nr.:	4110i1f3f4
Poschtleitzahl:	5236
Koordinate:	656408 / 26314947.5166618.187508394
Höchi:	394 m ü. M.
Flächi:	7,87 km²
Iiwohner:	1359 (31. Dezämber 2022)
Website:	www.remigen.ch
Remigen Remigen
Charte
Charte vo Rèmige w

Dialäkt: Aargauerdüütsch

Geographi

S Dorf lyt i de Öbergangszone vom Faltejura ond em Tafeljura am Bözbergnordfuess. Im Norde esch de Gäissbärg (699 m ü. M.), wo zom Tafeljura ghört. De Gmäindebann vo Rèmige goht aber nor em stäile Südhang noche, di grossi Hochèbni of öpe 600 Meter ghört zo Vellige. De Südhang vom Gäissbärg esch es ideals Wybougebiet.

I Rechtig Wèschte gönd zwe Täler, wo dore zom Faltjura ghörende Bützbärg (647 Meter) trènnt wärde. S nördleche Tal gôht zo de Bürestäig (550 Meter), en Passöbergang is Mèttauertal. S südleche Tal gôht rechtig Müendel. D Gmäind werd ganz im Wèschte vo de 643 Meter höche Borghalde abgränzt.

De Rèmiger Gmäindebann esch 787 Hektare gross, devo send 441 Hektare Wald ond 58 Hektare send öberbout. Di höchschti Stell lyt bi rond 699 Meter am Gäissbärg, die tüfschti met 647 Meter bim Bröggli bim Rèstaurant Hasel.

Nochbergmäinde send Hottl im Norde, Vellige im Nordoschte, Röfenach im Südoschte, Rinike und Bözbrg im Süde, Müendel im Wèschte ond Gansige im Nordwèschte.

Gschecht

d Chele vo Remige

Scho wèrend de Römerzyt esch d Strôss zwösche Augusta Raurica ond Vindonissa öber de Bözberg gange. Si esch aber ächli nördlecher doregange als höt, vo Èffige öber Rèmige of Stelli. S Dorf esch s erschtmol 1064 als Täil vom Hof Räi èrwèhnt worde, dè hèt im Chloschter Murbach im Elsass ghört (als Hof hèt me dozmol d Grondherrschaft öber es grössers Gebiet bezäichnet).

Im 13. Johrhondert händ d Habsborger ehri Hèrrschaftsrächt i de Gägend om Brogg zom Grecht Bözberg zämegfasst. Det hèt näbe Rèmige ond Räi au d Dörfer Oberbözberg, Onderbözberg, Lenn, Gallechelech ond d Gmeinde s Müendel, Rinike, Röfenach, Stelli ond Vellige wie au Lauffohr wo höt z Brogg igmäindet esch, dezue ghört. I all dene Dörfer händ d Habsborger di höchi Grechtbarkäit gha, im Müendel, z Rèmige ond z Vellige au di nederi Grechtbarkäit. De König Rudolf I. von Habsburg het 1291 de Hof Räi kauft ond esch so ned nome ôberschte Rechter gsi, sondern au de bedütenschti Grondherr. 1345 schänkt d Königin Agnes von Habsburg de Hof im Frauechloschter Wittichen im Kinzigtal (Schwarzwald).

Wo 1460 d Stadt Bärn s Gebiet weschtlech vo de Aare eroberet hèt, änderet sech ade Rächt vom Chloschter nüt. Di katholische Nonne händ allergengs im Johr 1528 d Yfüerig vo de Rèformation müesse hehnè. 1544 verchauft s Chloschter de Hof Räi im Graf Hartme vo Hallwyl. Im Johr 1566 hètme s Grecht Bözberg uftäilt ond d Grechtsfäll vom Hof Räi send ab denne z Stelli verhandelt worde. Zwösche 1588 ond 1599 het d Stadt Brogg zwe Drettel ond Stadt Bärn de dretti Drettel vom Hof Räi erworbe.

Im Mèrz 1798 händ d Franzose d Schwyz eroberet, di "Gnädige Herre" vo Bärn entmachtet ond di Hèlvetisch Rèpublik usgrüeft. De Hof Räi esch zom noie Kanton Aargau cho. 1799 esch d Frontlinie im Zwoite Koalitionschrieg z mettst dors ondere Aaretal verloffe. I de Region hets mehreri Fäldlager vo de französische Armee gèh. Wäge Requisitione ond Plönderige händ d Dorfbewohner grossi Not glette.

1803 esch de Hof Räi ufglösst ond di äinzelne Dörfer zo sälbschtändige Gmäinde erhôbe worde. Bes wyt is 20. Jôhrhondert ie esch Rèmige starch landwertschaftlech prègt gsi. Bes öppe 1970 stagniert d Bevölkerig bi rond 500. Aber dènn esch Bouet worde wie verockt ond Rèmige esch zonere Wohngmäind worde; d Ywôhnerzahl het sech ennenrt drissg Jôhr verdopplet.

Sehenswördigkäite

D Petruschele esch s erschtmol 1347 als Fillialchele vo de Pfarrèy Räi erwèhnt worde. Si stammt vermuetli usem 11. oder 12. Jôhrhondert. Om d Metti vom 15. Jôhrhondert hèts en Erwiterig gèh. Äis Jôhrhondert spöter hètme vermuetli de Cheletorm about; d Tormuhr hèt scho emmer nor äin Stondezäiger gha, aber käin Minutezäiger. Im 19. ond i de erschte Hèlfti vom 20. Jôhrhondert hèt me d Chele als Räbhüsli, Armewôhnig ond chorzzytig sogar als Gfängnis omfonktioniert.

Wappe

D Blasonierig vom Gmäindswappe gôht: "I Rot uf grüenem Dreiberg springende wiisse Stäibock." S Wappe èntsprecht dem vo de Herre vo Rèmige, emene om 1300 usgstorbene Meneschterialegschlächt vo de Habsborger. D Gmäind hèt s Stäibockwappe s erscht mol 1750 ofem amtleche Segel brucht.

Bevölkerig

Bevölkerigsentwecklig
Johr	Ywôhner
1900	511
1930	504
1950	511
1960	494
1970	508
1980	626
1990	998
2000	1052

Am 31. Dèzämber 2004 händ 1034 Mönsche z Rèmige gläbt, de Osländeratäil esch bi 10,3 % gsi. Bide Volkszèhlig 2000 send 59,3 % rèformiert, 26,1 % römisch-katholisch ond 3,0 % moslemisch gsi; 1,0 % hèt enere andere Glaubesrechtig aghört. 93,3 % händ Dütsch als ehri Hauptsproch aageh, 1,8 % Französisch, 1,6 % Albanisch, 0,8 % Italiänisch.

Behörde

D Versammlig vode Stemmberächtigte, d Gmäindversammlig ôder äifach d Gmäind, üebt d Legislativgwalt us. Usfüerendi Behörde esch de Gmäirôt. Sini Amtsduur gôht vier Jôhr ond er wird im Majorzverfahre (Mehrhäitswahlvervahre) vom Volk gwèhlt. Er füert ond rèprèsèntiert d Gmäind. Dezue vollzieht èr d Beschlöss vode Gmäind ond d Uufgabe, wo ehm vom Kanton ond vom Bond zuetäilt worde send.

Die foif Gmäiröht vo de Amtspèriode 2006–-2009 send gsii:

• Paul Stalder, Gmäindamme
• Urs Obrist, Vize-Amme
• Cordula Soland
• Hanspeter Süss
• Willi Schurr

För Rächtsschtrytigkäite esch s Bezerksgrecht Brogg zueständig. Rèmige ghört zom Fredensrechterchräis Räi.

Wertschaft

Z Rèmige hèts rond 280 Arbetsplätz, devo 25 % i de Landwertschaft, 41 % i de Induschtrii ond 34 % im Dienschtläitigssektor. Règional bekannt esch de Privatzoo Hasel. D Mehrhäit vo de Èrwèrbstètige send Wägpèndler ond schaffet z Brogg ond Omgäbig.

Verchehr

Rèmige lyt ade Hauptstrôss, wo vo Stilli öber d Bürestäig of Laufeborg gôht. S Dorf lyt ame Chrützponkt vo zwoi Poschtautolinie. Äini verchehrt vo Brogg via Röfenach is Müendel, di anderi vo Brogg via Rinike of Laufeborg.

Beldig

Z Rèmige hèts en Chendergarte ond e Primarschuel. D Ôberstufe, Real ond Sek, esch règional zämegläit ond befendet sech z Röfenach, d Bez esch z Brogg. Di nöchschte Kantonsschuele (Kanti) send z Bade, z Wettige ond z Aarau.

Weblink

 Commons: Remige – Sammlig vo Multimediadateie

• Offizielli Website vo de Gemäind Rèmige

Fuessnote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Remigen“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.