Brot-Plamboz
Brot-Plamboz (frankoprovenzalisch [a brɔ plɑ̃bo]) isch e Gmai vom Kanton Nöieburg.
| Brot-Plamboz | |
|---|---|
 | |
| Basisdate | |
| Staat: | Schwiiz |
| Kanton: | Nöieburg (NE) |
| Bezirk: | (Dr Kanton Nöieburg kännt sit 2018 kä Bezirk me.) |
| BFS-Nr.: | 6433 |
| Poschtleitzahl: | 2318 |
| Koordinate: | 546754 / 202589 |
| Höchi: | 1'012 m ü. M. |
| Flächi: | 16.10 km² |
| Iiwohner: | 282 (31. Dezämber 2022)[1] |
| Website: | brot-plamboz.ch |
| Charte | |
 | |
Geografi
ändereD Gmai lyt im Jura am Südrand vom Tal Vallée des Ponts weschtlech vom Mont Racine. Zue Brot-Plamboz ghere d Derfer Brot-Dessus (1'012 m ü. M.) un Plamboz (1'017 m ü. M., am Westfueß vum Mont Racine) un d Wyler Vers chez-les-Brandt (1'008 m ü. M.), Les Petits Ponts (1'007 m ü. M.) un Le Joratel (1'022 m ü. M.). Vom Vallée des Ponts goot der Bärgpass Col de la Tourne uf Nöieburg. Dr Bann umfasst 68 Prozänt landwirtschaftligi Flechi, 29 Prozänt Wald un 3 Prozänt Sidligsflechi.
D Gägend vo Vers chez-les-Brandt isch bi Naturforscher guet bekant. Si isch es bsunders Karschtgebiet uf em Bode us Jurachalch mit es bar Dolyne; der Bach, wo durs Tal flüsst und au d Gmeindgränze bildet, der Grand Bied, verschwindet bi Les Ponts-de-Martel im Bode und chunt erscht vier Kilometer wyter äna als Kwelle bi der Areuse wider us em Felse; s alte frankoprovenzalische Mundartwort bied bedüütet «Kanal» und au «Bach», wie me bim Wälschschwiizer Mundartwörterbuech, em GPSR, vo der Uni Nöieburg cha nochelääse.[2] Im Tal lyt s Naturschutzpiet Marais de Brot, wo zäme mit de Riet vo Les Ponts-de-Martel grad näbedra zu de gröschte sötige fiöchte Biotop vo der Schwiiz zelt und wo me no d Spuure vom alte Turbestäche gseht; s Areal isch mit Hilf vo der Pro Natura gschützt worde.[3]
D Nochbergmaine vu Brot-Plamboz sin Les Ponts-de-Martel, Val-de-Travers, Rochefort un La Sagne.
Gschicht
ändereBrot-Plamboz isch im 19. Jh. entstande dur d Fusion vu dr Derfer Brot-Dessus (wo vorhär zue Brot-Dessous im Val de Travers unde ghert hät) un Plamboz, wu anne 1875 as Yywohnergmai un 1888 as Gietergmai zämmegschlosse wore sin.
Syt 1648 isch Nöieburg Firschtetum un ab 1707 dur Personalunion mit em Chenigrych Preuße verbunde gsii. Anne 1806 isch s Biet an Frankrych unter em Napoleon I. abdrätte wore. Im Zug vum Wiener Kongress isch s anne 1815 an d Schwyz chuu, doderby sin d Chenig vu Preuße aber bis zum Nöieburgerhandel 1857 au Firschte vu Nöieburg blibe.
Bis Änds 2017 het Brot-Plamboz zum Bezirk Le Locle ghört; dänn het dr Kanton Nöieburg sini Bezirk ufhobe, un d Gmeinde sind jetz die einzige Verwaltigseinheite vom Kanton.
Bevelkerig
ändereQuälle: Bundesamt für Statistik 2005[4]
| Johr | 1850 | 1860 | 1870 | 1880 | 1888 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 |
| Yywohner | 328 | 386 | 374 | 391 | 398 | 340 | 312 | 302 | 316 |
| Johr | 1941 | 1950 | 1960 | 1970 | 1980 | 1990 | 2000 | 2010 | 2015 |
| Yywohner | 280 | 278 | 292 | 270 | 242 | 237 | 255 | 254 | 270 |
Dr Uusländeraadail isch 2010 bi 17,6 Prozänt gläge.
Religion
ändere42,5 Prozänt vo dr Yywooner sin evangelisch-reformiert, 29,6 Prozänt sin römisch-katholisch (Stand 2000).
Bolitik
ändereBi dr Nationalrootswahle 2011 het s des Ergebnis gee: BDP 1,8 Prozänt, CVP 4,4 Prozänt, FDP 34,9 Prozänt, Grüeni 10,6 Prozänt, PdA 1,4 Prozänt, SP 24,4 Prozänt, SVP 17,1 Prozänt.
Wirtschaft
ändereIm Pier vo Brot-Plamboz isch d Landwirtschaft der wichtigscht Wirtschaftszweig. Sid em 18. Joorhundert het me dört Turbe gwunne.
Sproch un Dialäkt
ändereBi dr Volkszellig 2000 hän vu dr 255 Yywohner 87,5 Prozänt Franzesisch as Hauptsproch aagee, 5,2 Prozänt Dytsch, 2,2 Prozänt Italienisch un 5 Prozänt anderi Sproche.
Dr alt frankoprovenzalisch Patois isch wahrschyns Ändi 19./Aafangs 20. Johrhundrt uusgstorbe. Ergebnis us dr Volkszellige vu 1990 un 2000, wu zum Dail Lyt Patois as Sproch aagchryzlet hän, gälte in dr Sprochwisseschaft as Artefakt un hän ihre Ursprung ender in statistische Fähler oder ass d Lyt unter „Patois“ ihr Regionalfranzesisch verstehn.[5][6]
Literatur
ändere- Christine Müller: Brot-Plamboz. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
Weblink
ändere
Commons: Brot-Plamboz – Sammlig vo Multimediadateie- d Website vur Gmai (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)
Fueßnote
ändere- ↑ Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2022. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2022 zusammengefasst. Abruf am 5. September 2023
- ↑ Lueg im Artikel Bief bim Glossaire des patois de la Suisse romande online
- ↑ Réserve naturelle des tourbières des Ponts-de-Martel (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) uf pronatura-ne.ch
- ↑ Bundesamt für Statistik: Eidgenössische Volkszählung 2000: Bevölkerungsentwicklung der Gemeinden 1850–2000. Bern 2005 (Online uf bfs.admin.ch (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) , Date im Aahang (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) )
- ↑ Andres Kristol: Que reste-t-il des dialectes gallo-romans de Suisse romande?. In: Jean-Michel Eloy (Hg.).: Evaluer la vitalité. Variétés d’oïl et autres langues. Université de Picardie / Centre d’Etudes Picardes, Amiens 1998, S. 101–114
- ↑ Pierre Knecht: Die französischsprachige Schweiz. In: Hans Bickel, Robert Schläpfer (Hg.): Die viersprachige Schweiz. Sauerländer, Aarau/Frankfurt/Salzburg 2000, S. 139–176
