Val-de-Ruz NE

S NE im Lemma isch s offiziell Chürzel vom Kanton Nöueburg und wird bruucht, zum Verwächslige mit Yträäg vom Name Val-de-Ruz vermyde, wo öppis anders meined.

Val-de-Ruz isch e politeschi Gmaind i de Region Val-de-Ruz vom Kanton Nöieburg.

Val-de-Ruz
Wappe vo Val-de-Ruz
Basisdate
Staat:	Schwiiz
Kanton:	Nöieburg (NE)
Region:	Val-de-Ruz
Bezirk:	(Dr Kanton Nöieburg kännt sit 2018 kä Bezirk me.)
BFS-Nr.:	6487i1f3f4
Poschtleitzahl:	2037 Montmollin 2043 Boudevilliers 2046 Fontaines NE 2052 Fontainemelon 2053 Cernier 2054 Chézard-Saint-Martin 2056 Dombresson 2057 Villiers NE 2058 Le Pâquier NE 2063 Engollon 2063 Fenin 2063 Saules 2063 Vilars 2065 Savagnier 2206 Les Geneveys-sur-Coffrane 2207 Coffrane 2208 Les Hauts-Geneveys
Koordinate:	559871 / 21103947.049166.910522768
Höchi:	768 m ü. M.
Flächi:	124.25 km²
Iiwohner:	i17'410 (31. Dezämber 2022)
Website:	www.val-de-ruz.ch
Charte
Charte vo Val-de-Ruz ww

Gschicht vo der nöie Gmeind

D Gemeind Val-de-Ruz isch am 1. Januar 2013 entstande wäg de Fusion vo däne 15 Nöieburger Gmainde: Boudevilliers, Cernier, Chézard-Saint-Martin, Coffrane, Dombresson, Engollon, Fenin-Vilars-Saules, Fontainemelon, Fontaines, Les Geneveys-sur-Coffrane, Les Hauts-Geneveys, Montmollin, Le Pâquier, Savagnier und Villiers.

Es ghöred mit Uusnahm vo Valangin, wo z underscht im Tal am Fluss Seyon grad näbe der Stadt Nöieburg lyt, alli ehemolige Gmainde vom alte Bezirk Val-de-Ruz zu däre nöie Gmaind, wo de Name vom glichnamige, aber chli andersch gschribne Hochtal Val de Ruz übernoo hät.

• 
  di alte Gmeinde vom früenere Bezirk Val de Ruz

Es isch schynts die gröschti Gmeindfusion i der Schwiiz gsi bis dohii, wie men ime Schrybe vo der Uni Friburg über das Projäkt cha läse. Das het anne 2003 agfange mit Gsprööch über es möglechs Zämegoo vo de Gmeinden im Tal. Im Joor 2009 isch me so wyt gsi, ass vo Cernier und Geneveys-sur-Coffrane uus en Uufruef a die andere Gmeinde vom Bezirk ggangen isch, me sött luege was do konkret z tue wäär. S Hauptargumänt vo dene, wo für d Fusion gsi sin, isch gsi, ass s ganze Tal zäme mit öppe 16'000 Ywooner es ähnlechs politischs Gwicht überchiem wie d Stedt Nöieburg und Schodfoo. No im glyche Johr het men es Komitee mit Verträtter vo de sächzää Gmeinde (also no mit Valangin) uf d Bei gstellt, und s Johr drufabe isch mit Hilf vo der Uni Friburg und vom Gmeindampt vo der Nöieburger Kantonsverwaltig der Fusionsvertrag gschribe worde. 2011 hän d Gmeindrööt i de Dörfer däm zuegstumme und en underschribe; nume der Root vo Valangin het am 31. Jänner 2011 pschlosse bi dämm Prozäss nümme mitzmache. Am 16. Mai 2011 isch der ändgültig Pricht für d Gmeindfusion trukt usecho. Bi der Volchsabstimmig i de füfzää andere Gmeinde am 27. Novämber 2011 sin gsamthaft 64 Prozänt vo de Stimmende für d Fusion gsi; am meischte derfüür isch me z Les Hauts-Geneveys gsi mit 75 Prozänt Joo-Stimme, am wenigschte im Dorf Fontaienemolen mit 52 Prozänt Joo; i der gröschte Gmeind, Cernier, het’s 73 Prozänt Joo ggää für s Zämegoo vo de Gmeinde. Ufe 1. Jänner 2013 isch eso di nöi Gmeind as Nochfolgerin vo den alte is Läbe gruefe worde.

Bis Ändi 2017, wo d Bezirk im Kanton Nöieburg ufghobe wore sind, hät d Gmaind Val-de-Ruz zum Bezirk Val-de-Ruz ghört. Hüt git’s bim Kanton für gwüssi administratyvi Sache no d Region Val-de-Ruz.

Anne 2011 sind au die früenere Pfarreie im Val de Ruz zu einere zämegleit worde.

elteri Gschicht vor der Gmeindfusion

Zerscht öppis vo der Gschicht von es baar Näme i däm Piet.

Der Gmeindname Val-de-Ruz isch em geografische Name vom Tal ««Val de Ruz» abgluegt. Was dä Talname bedüütet het me früener underschidlech erklärt. E Zyt lang isch me der Meinig gis, s Wort “Ruz” chömi vom alte frankoprovenzalische Wort Ru, wo uf düütsch «Bach» oder «chöyne Fluss» bedüütet. Es git jo au im Tal teil Bech, wo der name Ruz träge. Der Nöieburger Romanischt und Nameforscher Andres Kristol het jetz zeigt, wie s gsi isch: Das Wort chunt us der vorrömische keltische Sprooch und es bedüüti «grodets Piet rundume». Das heisst, ass scho vor sehr langer Zyt Lüüt is Taal sin cho der Wald rode und cho wohne; es git würklech au scho archäologischi Fund us der Bronzezyt im Tal..

D Ortsnäme vo de Dörfer im Tal chöme us verschidene Zytalter: vo der römische Zyt, us em früene und us em spoote Middelalter.

Der Ortsname Sancto Martino, also s hüttige Chézard-Saint-Martin, chame s erschte Mol anne 998 in ere Urkunde lääse, Coffrane anne 1092, Savagnier anne 1143, Boudevilliers anne 1144, Dombresson anne 1178, Villiers und Fenin und Vilars 1191, Engollon und Fontaines anne 1228, Saules anne 1269, Le Pâquier 1328, Fontainemelon 1350, Les Hauts-Geneveys 1354 und Les Geneveys-sur-Coffrane anne 1370. – Der Ort Valangin chunt zerscht im ene Dokumänt vo 1150 vor.

Fontaines isch sid em 13. Joorhundert als Chilegmeind erwäänt.

Der Ortsname Geneveys chunt vermuetlech vom Wort genévriers für die Pflanze, wo uf Düütsch der Reckolter isch, wie me bim Wälschschwiizer Mundartwörterbuech, em GPSR, vo der Uni Nöieburg cha nochelääse. Zwöi gchrüüzti Reckolterzwiig gseht men uf em Dorfwappe vo Les Hautrs-Geneveys. Früener, wo me das alte Wort nümme verstande het, het me sech i de Dörfer mängmol d Gschicht verzelt, d Ortschafte mit däm Name sige vor langer Zyt vo Lüüt us Gämf gründet worde.

Der Name vo Le Pâquier goot zrugg uf s spootlatynische Wort pasquerium, wo e Weid für s Vee bedüütet.

Der Name Savagnier dörft vo latynisch silva cho; das heisst «Wald».

Cernier chunt vo circinus, was «ighagets Piet» bedüütet. So Plätz, wo mit Trochemuure pschlosse sind, git’s uf de Nöieburger Bärge no vil.

S Piet vom Tal Val de Ruz het im Middelalter gröschdedeils de Herre vo Valangin ghört. Der Ortsname vo däm alte Hauptort vom Piet het uf Düütsch Walendis gheisse und im frankorpovenzalische Dialäkt Vauledgin. Er goot inträssanterwys uf en alt düütsche Name zrugg. Es lyt em der althochdüütsch Personename *Lengin z Grund, wie me bim Wulf Müller und em Eric Siegrist ihrem längen Artikel i der Nouvelle Revue d’Onomastique cha läse.

De Walendis ihri Burg bim Dorf am Seyon isch i der Middi vom 12. Joorhundert bout worde. Si sind Lächelüüt vo de Grafe vo Nöieburg und vo de Grafe vo Mömpelgart gsi. Anne 1136 isch bi Valangin d Ortschaft Bonneville gründet worde; si sich aber scho im 14. Joorhundert kabut gmacht worde, me gseht hüt unden am Dorf Engollon no der Platz, wo d Befeschtigung vo däm Stedtli gsi isch.

D Dörfer Les Geneveys-sur-Coffrane, Les Hauts-Geneveys und Les Geneveys-sur-St-Martin sind im spoote Middelalter gründet worde.

Anne 1592 isch s Land vo Valangin ganz an Nöieburg cho.

Vo 1848 bis 1877 isch Fontaines der Hauptort vom Bezirk Val-de-Ruz gsi. Sid 1877 isch es gmäss eme Pschluss vo der Nöieburger Regierig s Dorf Cernier gsi.

Di alt Gmai Fenin-Vilars-Saules, wo am Nordfuess vom Chaumont gsi isch, isch erscht anne 1888 entstande dur dr Zämmeschluss vu dr drei Derfer, wo vorhär eigeni chlyni Gmeinde gsi sind.

Vil wome über d Gschicht vom Tal weiss, het men em Lehrer und Hischtoriker Maurice Evard z verdanke, wo am 30. Juni 1938 z Chézard-Saint-Martin uf d Wält cho isch. Vo ihm git’s vil Schrifte über d Dörfer und vo der Wirtschaft im Val de Ruz und über vil anderi Nöieburger Sache. Er het au d Ortsartikel vo sinere Gägend, wie me wyter unde gseht, für s HLS gschribe.

s nöie Gmeindwappe und die alte Wappe

Im Projäkt für die grossi Gmeindfusion het me chly gar tick uftreit zum säge, was s nöie Wappe vo Val-de-Ruz alls bedüüti: «S Grüen symbolisiert d Freiheit und s läbige Val de Ruz algemein; s Root stoot für d Lydeschaft und der Wille s Tal wyterzbringe; die silbrigi Wällelinie zeigt d Gwässer vom Tal; s Ääri isch für die tradizionelli Landwirtschaft vo der Gägend, und die guldigi Sunne isch s Läbe, d Wermi, s Liecht und der Wohlstand.»

Die alte Gmeindwappe sind gsi:

• 
  s alt Wappe vo Boudevilliers
• 
  s alt Wappe vo Cernier
• 
  s alt Wappe vo Chézard-Saint-Martin
• 
  s alt Wappe vo Coffrane
• 
  s alt Wappe vo Dombresson
• 
  s alt Wappe vo Engollon
• 
  s alt Wappe vo Fenin-Vilars-Saules,
  mit Bildelimänt us de Wappe vo de drüü ursprüngleche Gmeinde, wo sid anne 1875 e einzegi Gmeind gsi sind
• 
  s alt Wappe vo Fontaines mit em Brunne
• 
  s alt Wappe vo Fontainemelon
• 
  s alt Wappe vo Les Geneveys-sur-Coffrane
• 
  s alt Wappe vo Les Hauts Geneveys,
  mit zwe gchrüzte Zwiig vom Reckolter ufem blaue Schilt
• 
  s alt Wappe vo Montmollin,
  mollin bedüütet: Müli
• 
  s alt Wappe vo Le Pâquier
• 
  s alt Wappe vo Savagnier
• 
  s alt Wappe vo Villiers

Geografii

Val-de-Ruz isch die zwöitgröschti Gmaind vom Kanton Nöieburg, numen es birebitzeli chliiner weder die gröschti, das isch Val-de-Travers.

D Gmeind lyt im Tal hinder der Bärgchetti vom Chaumont. De höchschti Punkt vo de Bärgchetti im Weschte isch uf de Kreete vom Mont Racine (1'439 m ü. M.), de höchschti vo de Gmeind überhaupt isch weneli under am Gipfel vom Chasseral im Nordoschte (1'552 m ü. M.).

De tüüfschti Punkt vom Gmeindbann isch döt, wo de Fluss Seyon unden am Dorf Fenin s Gmaindsgebiet gäge Valangin abe verloot (öpe uf 665 Meter). Grösseri Sytebech vom Seyon sin der Ruz Chasseran, wo am Bärg Chasseral oben afoot, der Torrent, der Morguenet, der Engollon, der Ruz d’Amont, d Sagnetanna, d Sorge und der Sorgereux. Vo vilne Piet im Gmeindbann lauft keis Wasser a der Oberflechi ab, wil alles im Bode im vercharschtete Chalchfelse undedra versickeret.

Im Weschte und im Norde goot s Gmeindpiet es Stück über d Wasserscheidi übere. Ännet de Kreete vo der Bärgchetti vom Mont Racine zum Tête de Ran und bis zum Mont d’Amin ghöre de Dörfer vom Val de Ruz schöni Bärgtäler und wytlöifigi Alplandschafte. Ganz im Weschte sin d Alpe La Grande Sagneule, La Grande Racine und Mont-Dar-Dessus im Yzugsgebiet vom Fluss Areuse, wo us em Val de Travers chunt und wie der Seyon au in Nöieburgersee flüsst. Hinder em Mont Racine isch im Gmeindbann vo Val-de-Ruz d Kwelle vom Fluss Grand Bied, eme Sytefluss vo der Areuse. Unden a der Vue des Alpes isch uf der Nordsyte s Taal, wo die oberi Kwelle vo der Schüss isch; die flüsst vo dört uus es Stück s Tobel ab und versickeret denn im Bode; wyter unde chunt si wider füre und flüsst dur s Sankt-Immer-Tal, und z Biel unde mündet si in Bielersee. Eso ghört alles zum Gwässersischteem vo der Aare.

S Dorf Le Pâquier isch ganz im Nordoschte vo der Gmeind, nid im wyte Haupttal, sondern in ere eigene Gländchammere, wo me vo Villiers häär dur die änggi Schlucht vo Chenau inegoot.

Der Gmeindbann isch vo Südweschte gäge Nordoschte öppe 13 Kilometer lang. Öppen en Drittel vom Gmeindpiet isch Waldland. Uf de Bärgrügge sind Alpmatte und Sennereie. Es het dört obe öppen es Dotze Bärgwirtschafte und Sennhütte, wo de Psuecher z Ässen und teils au en Unterkumpft für d Wanderer abüüte. D Organisazioon Neuchâtel Tourisme macht speziell Wärbig für die Lokal. Über d Bärgchetti vom Chasseral zum Mont Racine und wyters goot en Etappe vom grosse Wanderwääg über d Jurahööchine.

Zmitzt dor d Gmaind dore füert e Kantonsstrooss vo Nöieburg über de Pass Vue des Alpes (1'283 m ü. M.) noch Schodfoo, und d Autobahn vom See unden in Bärgbewzirk ufe goot dört unde dure imene Dunäll. Es het au en Ysebahnlinie vo Nöieburg dur s Tal uf Schodfoo, wo bi Fontainemelon ines Dunäll goot. Bi Les Convers nördlech vo der Vue des Alpes chöme d Autobahn und d Ysebahn uf ere churze Strecki usem Bärg i der Schlucht, wo d Schüss afoot, und verschwinde grad wider dur s zwöite Dunäll uf Schodfoo übere.

Anderi Bärgpäss i der Gmeind sin a de Tête de Ran (1'329 m ü. M.) d Passtrooss übere Col des Bugnenets (1'116 m ü. M.) und de Col du Chasseral (1'502 m ü. M.).

D Nochbergmainde vo Val-de-Ruz sind im Kanton Nöieburg im Oschte Lignières und Enges, im Südoste Nöieburg, im Süde Valangin, Peseux und Corcelles-Cormondrèche, im Südweste Rochefort, im Weste Brot-Plamboz und La Sagne, und im Nordweste La Chaux-de-Fonds sowie d Bärner Gmainde im Norde Renan, Sonvilier, Sankt Immer, Villeret und im Nordoschte Nods.

Z Landeyeux bi Boudevilliers stoot s kantonale Spital für Geriatry, Reha und Palliatyvmedizin.

Bevölkerig

Bevölkerigsentwicklig

Johr	2013	2014	2015	2016	2017
Iiwohner	16'164	16'399	16'586	16'832	16'907

Quella: Bundesamt för Statistik

Bilder

• 
  d Landwirtschaftsschuel z Cernier
• 
  d Chile vo Engollon
• 
  d Chile vo Savagnier
• 
  d Chile vo Fontaines
• 
  z Boudevilliers
• 
  d Uussicht vo Les Hauts Geneveys
• 
  di alti Müli z Bayerel

Literatur

• Redaktion: Val-de-Ruz (Gemeinde). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Evard: Val-de-Ruz (Tal). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Evard: Boudevilliers. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Evard: Cernier. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Evard: Chézard-Saint-Martin. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Evard: Coffrane. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Evard: Dombresson. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Evard: Engollon. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Evard: Fenin. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Evard: Saules. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Evard: Fontainemelon. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Evard: Fontaines (NE). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Evard: Les Geneveys-sur-Coffrane. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Evard: Les Hauts-Geneveys. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Evard: Montmollin. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Evard: Le Pâquier (NE). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Evard: Savagnier. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Évard: Villiers. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Maurice Evard: Au fil du Seyon. Cernier 1978.
• Heinrich Gutersohn: Val de Ruz. In: Geographica Helvetica, 11, 1956, S. 153–160.
• Maurice Evard: Pratiques agricoles et activités paysannes au Val-de-Ruz en 1772. In: Musée Neuchâtelois, 1983, S. 73-83.

Weblink

 Commons: Val-de-Ruz – Sammlig vo Multimediadateie

• Website vo der Gmeind Val-de-Ruz