Wikipedia:Houptsyte/Hesch gwüsst/Archiv/2013

Archiv	2011 · 2012 ·2013 · 2014 · 2015 · 2016 · 2017 · 2018 · 2019 ·2020 · 2021 · 2022 · 2023

2013

... dass d elsassischa Weschere Catherine Lefèbvre durch ihr Heirat mit-ma franzeesischa General ond Marschall an gewaldiga gsellschaftlicha Uffstiig aus de oifachschde Vrheltnis bis zor Herzogin von Danzig gschafft hôt?
... dass s Alphorn au i dä modernä Popmusig scho Verwändig gfundä hät?
... dass dr Regisseur Marcel Gisler dr Kultroman «Ter Fögi isch e Souhung» unter em Name F. est un salaud verfilmt hät?
... dass im Hesiod sini Wärk näben em Homer sinere Ilias und Odyssee d Hauptkwellen si, für was mir hüte über die griechischi Müthologii wüsse?
... dàss dr Elsasser Müsikgrupp Géranium tràditionnella Volksliader uf'ra làwandiga un moderna Àrt sìngt?
... dass dr Schwyzer Architäkt Henri Dubuis sich bis in s hoch Alter in syre Bartei, dr SP, engaschiert het?
... dass d gaala CITADIS-Waga vum Milhüüser Tràm vum spànnischa Kìnschtler Peret verziart worra sìn?
... dass im Film Roosi vom Marcel Gisler d Gschicht vo sine Eltere e wichtigi Rolle spilt?
... dass d Nyna Cantieni anne 2013 ihre erscht Album «Gold» mit aigene Lieder in ihrem Bünder Dialäkt uusbrocht het?
... dass dr Film Das Erbe der Bergler di alpini Tradition vom Wildiheue im hindere Muätital zeigt?
... dass zue dr Internationale Schopfheimer Mund-Art Literatur-Werkstatt Dialäktautore us em ganze dytsche Sproochruum yyglade wäre?
... dass s Dräihbuech zum Film Mein Name ist Eugen uf em gliichnamige Roman vom Klaus Schädelin basiert?
... dàss d Àlemànnischa Wikipedia urspringlig àls Elsassischa Wikipedia ààgfànge hàt?
... dass Chemie dr erscht Artikel in dr Elsässische Wikipedia gsii isch?
... dass scho 495 aagmäldeti Autore Artikel gschribe hän un derzue iber 800, wu sich nit aagmäldet hän?
... dass Alemannischsprächer us sechs europäische Länder scho Artikel gschriwe hän: vu Dytschland, Eschtrych, Frankrych, Italie, Liechtestaa un dr Schwyz?
... dass es syter anne 2006 allritt Dräffe vu dr Autore vu dr Alemannische Wikipedia git?
... dass d Alemannisch Wikipedia hit di umfangrychscht Websyte uf Alemannisch im Internet isch?
... dass scho 27 verschideni Zytige, Zytschrifte, Radio– un Färnsehsänder iber di Alemannisch Wikipedia brichtet hän?
... dass de Baldr vo siim blinde Brueder Hödr mit eme Mischtelzwiig umbrocht worde isch?
... dass es im Underlauf vom Brenno, zwüsche Malvaglia und Biasca, en Chegel vome ehemolige Bärgsturz, em Buzza di Biasca, git?
... dass im Gegèsatz zuè nem natürlichè See dè Wasserschtand in èm Stausee uffgrund vo dè Spycherbewürtschaftig stark schwankè ka?
... dass de Friburger Owerburgermeischter Karl Bender si Amt noch ere systematische Hetz vum NSDAP-Kampfblatt Der Alemanne ufgee het?
... dass s bekanndeschde Stick vo dr Oper Guillaume Tell vom Gioacchino Rossini d Uvertiire ischt, wo au oft – losgleest vom eigentlicha Werk – em Konzertsaal zo heera ischt?
... dass dr römisch Fäldherr Marcus Claudius Marcellus dr Biname „s Schwärt vo Rom“ übercho het?
... dass bi archäoligische Grabige am Ischteiner Chlotze zum erschte Mol uf düütschem Bode e Füürschtei-Bergbau in de Jungschtaiziit noogwise wore isch?
... dass d Magdalena Ganter vu dr Berliner Band Mockemalör uf ihrem erschte Album «Schwarzer Wald» in ere Mischig us Hochdytsch un Alemannisch singt?
... dàss dr Tony Troxler Mìtglìed vum "Herre-n-Owe" gsìì ìsch, a Kabarett numma fer d Manner?
... dass no de Legènde de Uffstand vo de Stüèlingor Bure im Johr 1524 e Initialzündig für e Dütsche Buerechrieg gsy isch?
... dass d Soledurner Gmeind Drei Höfe zum 1. Januar 2013 entstande isch dur d Fusion vo de Gmeinde Heiriswiu-Winischdorf u Hersiwiu?
... dass es dr Max Bruch a langa Zeit richdich pfupferlet hôt, em Schiller sei Lied von der Glocke amôl zo vrtona?
... dass dr höchi Schoggikonsum vo de Schwiiz au uf de Iichauf vo Feriegäscht und Grenzgänger zruggzfüere isch?
... dass d Bakterie näbe dr Archäe un dr Eukaryote aini vu dr drei grundlegende Domäne vu dr Läbewäse sin?
... dass bim Massaker vu Oradour 642 Manner, Fràuia un Kìnder vu dr SS umbrocht wore sìn?
... dass dr Muusigsaal vom Stadtcasino Basel internazional wäge sinere Akustik hooch gschetzt wird?
... dass dr Karl Grunder zu de bekanntischte Mundart-Theateroutore vor Schwiz zeut?
... dass em Schiller sei Hauptquell fir sei Drama vom Wilhelm Tell s Chronicon Helveticum vom Schweizer Ägidius Tschudi gwäa ischt?
... dass d Sammlig vom Museum Tinguely uf e Schänkig vo dr Niki de Saint Phalle, dr Witwe vom Jean Tinguely, zrugggoot?
... dass s Biachla Der Geistliche Schild im Sundgaui no im XX. Johrhundert verwanda worra ìsch zum sina Besìtzer gega Unglìck un Haxarèi z'schìtza?
... dass sich im Bahof Arth-Goldau d Gotthardbahn, d Arth-Rigi-Bahn und d Südoschtbahn träffed?
... dass d Daier dur Symbios mit Mikrobe au Zällulos chenne verdaue, was di maischte anderi Suuger nit chenne?
... dass im Dal vo dè Schwarza im Mittelaalter silberhaltigè Bleiglanz abbaut worde isch?
... dass am Drehbuach zom Film Wilhelm Tell (Burgen in Flammen) fenf Persona drô romgschaffet hend, ondr andrem dr Max Frisch?
... dass s Klai Stuck-Museum z Friburg s ainzig Stuckmuseum z Ditschland isch?
... dass sich uf dr Siidestrooss mit em Handel au Religione und Kulture verbräitet häi?
... dass dr Leopold Karl Theodor Froebel z Zöri di ersti Privatgärtnerai vo de Schwiiz uuftue het?
... dass dr nordisch Gott Loki sich i de überlieferete Mythe in en Adler, e Stuete, en Lachs, e Flüüge oder e alts Wiib verwandlet?
... dass dr Wolfram Graf sich sei Musikstudium zo-ma graußa Doil mit Einahma us-em Orglschbiila an vrschiidene Kircha finanziirt hôt?
... dass d Dreiseèbahn iren Nammè erhaaltè hèt, well si mit èm Titisee, èm Windgfällweièr un èm Schluchsee insgsamt drei Seè mitenand vobindet?
... dass d USA dr Nelson Mandela erscht anne 2008 vun ere Terrorischte-Lischt gstriche hän - 15 Johr, nodäm er dr Friidesnobelbryys iberchuu het?
... dass d Kurzgschicht Die unwürdige Greisin vom Bertolt Brecht 1964 zom erschda Môl firs Kino vrfilmt wôrra isch?
... dass Die Monster Uni s'erschte Prequel zumene Pixarfilm isch?
... dass dr Pjotr Iljitsch Tschaikowski als de bedütensti russisch Komponist vum 19.Joohrhundert gillt?
... dass dr Camembert ursprünglich us dr Normandy chunnt?
... dass d Katholisch Kirich vun Kirrzl bis 1962 au vun de evangelisch Gmein gnutzt wore isch?
... dass Alsace - Junge fers Elsassische (AJFE) ànna 1999 grìnda worra ìsch, vu Dialektkenner, wo do a Glagaheit gfunda han fer mìtnànder Elsassisch reda, àwer aui vu Junga, wo dr Dialekt han wälla lehra?
... dass dè Gähl Frauèschuèh e Kesselfallèbluèmè isch, wo Beschtüüber mit dè Farb vom Perianth un au mit em aprikosèäänlichè Duft aalockt?
... dass de Mundartdichter Philipp Brucker 20 Johr lang Owerburigemeischter von dr Schdad Lohr gsi isch?
... dass Irisch d Hauptsprooch vu dr Republik Iirland un eini vu dr 23 Amtssprooche vu dr Europäische Union isch?
... dass Entwicklige vu de Informationstechnik i de letzte Jahrzente vili Lebesberiich verändert hend, nebed de Wirtschaft au d Wüsseschaft?
... dass dr italienisch Komponist Giacomo Puccini vo 1884 bis 1924 künstlerisch aktiv gsi und in deene vierzig Joor zwölf Opere gschribe het?
... dass vili Lüüt Vevey kännet, wil d Firma Nestlé da dihäi isch?
... dass di ehmolig franzesisch Schauspiileri Christine Deschaumes hit as Therapeuti schafft?
... dass dr Giiger Pietro Castrucci as Erfinder vo dr Violetta marina gältet, ere chliine Bratsche mit zuesätzlige Resonanzsaite?
... dass Slayer zämme met Metallica, Anthrax o Megadeth die „Grosse Viär“ vom Thrash Metal beldet?
... dass de Kernè Hans as Schärmuuser e stylprägendè Fasnächtler un Mundartdichter z Stüèlingè gsi isch?
... dass de schwäbsch Kombonischt un Kirchamusiker Hermann Stern uff-ra Missions-Stazioo en Ghana uff d Welt komma ischt?
... dass d Museumsbahn Blonay–Chamby die etutischti Museumsisebahn in der Schwiiz isch?
... dass de Antonio Vivaldi 241 Solokonzärt für Giige und 39 für s Fagott gschriibe het?
... dass s Woort Bünzli d Bidüütig ‚Spiessbürger‘ eerscht im Lauff vom 20. Jaarhundert überchoo hät?
... dàss es vum Struwwelpeter aui a elsassischa Ìwersetzung vum Yves Bisch gìt?
... dass Sint Maarten en autonome Landesteil vom Königrich vo de Niderlande isch, wo nebe e paar uubewohnte Insle de südlich Teil vo de Insle St. Martin ghört?
... dass d Kunst vo de Gotik die christligi Ideäwält bildlig usdruckt het mit de Mittel vo dr Symbolik und dr Allegorii?
... dass d Trudi Gerster als Määrliverzelere drei Generazioone vo Schwizer wäärend iirer Chindhäit begläitet het?
... dass dr Berthold Auerbach nôch-em Vorbild vo seim Großvadder amôl a Rabbiner hot solla werra?
... dass d Afäng vo Sanggale uf de irisch Mönch Gallus zrugggönd, wo 612 am Fluss Schteinach e Aisidler-Chlause errichtet hät?
... dass dr Karl Friedrich Müller vu 1961 bis 1968 Laiter vum Badische Werterbuech gsii isch?
... dass Rothwiil uf dr Sohle vum Grottebachdal leit?
... was dr Mensch isch?
... dass de Johann Friedrich Lampe e Fagottist un Komponischt gsi isch, wo für 30 Büünestück d Muusig verfasst het?
... dass s bekannt schwebisch Volkslied Auf de schwäbsche Eisebohne s erscht Mol anne 1888 abdruggt woren isch?
... dass d Katja Riemann fir ihri Roll im Film Der Verdingbub extra Bärndütsch glehrt het, in dr Schwyzer Fassig aber mit dr Stimm vu dr Esther Gemsch noosynchronisiert woren isch?
... dass mer em Elsass no vor dem Brot an Flammkuacha bacha duat, solang der Ofa no die volle Hitz hôt?
... dass em Eduard von der Heydt si Chunschtsammlig de Grundstock vom Museum Rietberg z Zöri bildet?
... dass dr Mörike-Preis vo der Stadt Fellbach älle drei Jôhr vrgeaba wuud?
... dass Pietro Axerio Piazza vil g’liadjie in arimmertitzsch häd g’schribe, wo er sini liebi fïr sis land, sini sproch und sis ljit häd g’sunge?
... dass dr Ludwig-Uhland-Preis em Jôhr 1991 vom Karl Herzog von Württemberg gschdifdet wôrra ischt?
... dass Muntlaga a Doarf ir politischa Gmoand Oberriet im Kantoa Sanggalle ischt, wo rund um s Muntalgarbeargli lit?
... dass de Tonhallekrawall e meetägige Uufruer z Zöri im März 1871 gsii isch, wo sich gege die Tütsche grichtet het?
... dass de Paolo Antonio Rolli vom Operesänger Johann Gottfried Riemschneider gsäit het, ass er sich wien e jungi Wildsau benee wurd?
... dass d Nachbargmeinde Längnau und Ändige im 18. und 19. Jh. di einzige Gmeinde vo de Schwiiz gsi sind, wo Jude hei dürfe wohne?
... dass dr Jesus Christus als historischi Person gilt, u. a. wel si Chrüzigung au in es baar nitchristligi Schrifte erwähnt wird?
... dass de Termin vo de Oschtere uf s jüdisch Pessach zrugggoht, wel de Jesus am Fritig vor Pessach gchrüzigt worde isch?
... dass e Grizwäg drzue iilade soll, sich dr Liidenswäg vum Grischtus vorzstelle?
... dass s Vorbild vo allne Chrüzwäg d Via Dolorosa z Jerusalem isch?
... dass di Orthodoxe Chille d Oschtere an eme andere Termin fiire, wel si dr Gregorianisch Kaländer nit übernoo hai?
... dass d Ostara e Pseudogottheit isch, wo im 19. Joorhundert vom Jacob Grimm vermuetet worden isch und denn i de Romantik und im Neopaganismus e wichtigi Role ignoo het?
... dass de Monte Verità bi Ascona ane 1900 as Naturhailastalt aaglait woore isch und ais vo de erste Zentre vo de moderne Alternativbiwegig gsi isch?
... dass de Theaterpädagog un Mundartautor Wolfram Schlabach anne 1950 as Statischt bim Film Schwarzwaldmädel mitgspilt ghet het?
... dass ais vom Blues Max sine bekanntischte Lieder de «Ego Blues» isch, wo fascht 15 Minute duured?
... dass dr franzeesisch-deitsch Schbiilfilm Das älteste Gewerbe der Welt aus sechs Episoda vo sechs vrschiidene Regisseur bstoht?
... dass Undervogtehuus äis vo de eltischte Hüüser z Mänidorf isch und e Prunkzimmer häd, wo mer cha hürate?
... dass de italiänisch Komponist Alessandro Scarlatti as Ernöierer vo dr Barockmuusig gältet?
... dass de Richard Wagner e Zitlang as Gast vo de Famili Wesendonck i de Villa Schönberg im Rieterpark z Zöri glebt het?
... dass dr Regisseur Michael Pfleghar gega End vo de 1960er Jôhr mit-em Frank Sinatra seira jengschda Tochter Tina zammagleabt hôt?
... dass dr John Burroughs en US-amerikanische Naturforscher gsy isch, wo d Wärk von em no nie ins Dütsche übersetzt worde sind?
... dàss ìm Dialekt vu Milhüüse d Verkleinerungsform mìt -la bìldet wìrd?
... dass Schwyzerlüt es Heftli gsi, wo häd wele di schwiizertüütsche Dialäkt pflege?
... dass de chinesisch Admiral Zheng He uf sine Expeditione zwüsche 1405 und 1433 bis uf Arabie und Ostafrika cho isch un vo sine Räise sogar e Giraff uf China mitbrocht gha het?
... dass d Opr Fidelio vom Ludwig van Beethoven formal a Sengschbiil isch, des hoißt, dass de oinzlne Musiknommra mit gschbrochene Dialog vrbonda send?
... dass dä Arthur Baur 1939 mit Hilf fo sinärä Frau Heidi s'bekanntä Schwyzärtüütsch-Lehrbuäch "Praktische Sprachlehre des Schweizerdeutschen" gschribä hät?
... dass Waage en Vorort vo Jona isch und sit de Fusion im Jahr 2007 zu Rapperschwil-Jona ghört?
... dass de Hanspeter Wieland en Sprochkünstler isch, wo es guets, gerechts Zsammelebe und d Achtung vor de Naddur, Dierle un Pflanze predigt?
... dass es im indonesische Dail vu dr Insle Neiginea di grescht Goldmine vu dr Wält het?
... dass d Nolwenn Leroy ìn ìhrem Album „Bretonne“ vu 2010 tràditionella bretonischa Liader sìngt?
... dass de Aescheblatz in de Joor no 1895 zu äim vo de Verkeersknootepünggt vo Basel worde isch?
... dass dr elsassisch Dìchter Claus Reinbolt àb 1948 er nume no uf Elsassisch gschrìwwe hàt?
... dass d Albaner no de Italiener, Ditsche ùn Portugiese eini vo de gröschte Ussländergruppe in de Schwyz bilde?
... dass dr Organischt Herbert Liedecke uff Wonsch vo seim Vadder ôôgfanga hôt, Archidekduur zo studiira, obwohl’r dô drzua ibrhaupt koi Luscht ghet hôt?
... dass d Gmaind Val-de-Ruz am 1. Januar 2013 us de Fusion vo 15 Gmainde im Kanton Nöieburg entstande isch?
... dass d Hanny Christen e Volkskundleri und di grööscht Sammleri vo Schwiizer Volksmusig gsi isch?
... dass s Sargaserland e historisch gwachsni Kulturregioo mit aigne Identität isch, wo bis hüt e aigeständigi, politisch, wirtschaftlich und kulturell starchi Regioo vom Kantoo isch?
... dass dr Rudolf Post an zwai große Dialäktwerterbiecher gschafft het, zerscht am Pfälzische un derno am Badische Werterbuch?
... dass d Schwiiz im Zweite Weltchrieg vor allem uufgrund von der Nahrigsmittel-Knappheit ab Auguscht 1942 en wiiteri Uufnahm vo jüdische Flüchtling abglehnt het, womit tuusige von ihne der Tod gfunde händ?
... dass dr Winfried Bertsch en Autor isch, wu sich zum Ziil gsetzt hät, d'oberrhinalemannisch Mundart un Ortsgschicht vun Lichteni z pfläge?
... dass s Naturhistorisch Museum Basel 1821 gründet worde isch, dass aber sini eltiste Sammlige uf s Amerbachkabinett zrugggöön, e sogenannti Wunderchammere us em 16. Joorhundert?
... dass de Gustav Adolf Seiler als Koreschpondänt für s Schwyzerisch Idiotikon nöd nu Woortlyschten ygschickt, sondern grad sälber es Wöörterbuech über d Mundaarten in de Halbkantöön Basel-Land und Basel-Stadt gschribe hät?