Alemannische Wikipedia

Portal:Schwiiz

  Wappe vo de Schwiiz
Portal Schwiiz

Willkomme uf em Portal:Schwiiz
Di schwiizerischi Eidgenossenschaft
Di schwiizerischi Eidgenossenschaft

D Schwiiz (dütsch Schweiz, französisch Suisse, italienisch Svizzera, rätoromanisch Svizra) isch es Land z Europa. D Schwiiz isch vo Länder umgäh, wo zu de Europäische Union ghöre, isch aber - wii au s öschtliche Nachbarland Liechteschtei - keis EU-Mitgliid. D Schwiizer verschtönd sich als Willensnation, des heisst es git kei gmeinsami Schproch und dodermit verbundeni gmeinsami Kultur, wo d Schwiiz zu ere Nation macht. D Schwiizer sind zäme in eme Land, will si des so wei.
D Schwiiz isch in drei grossi Naturrüüm glideret, in d Alpe, s Mittelland und de Jura. Di 26 Kantön hei e grossi Selbschtändigkeit, wo sich in de Stüürpolitik, in de Schuel und in vilne andre Beriich duet uswirke, mengisch so fescht, dass me di Wahrig vo de unterschidliche Interesse vo de Kantön au abfällig Kantönligeischt nennt.

Gschicht
Schloss Lenzburg
Schloss Lenzburg

Für d Entschtehig vo de Schwiiz sind verschidnigi Date vo Bedütig und werdet als Gründigsdate aagäh. S erschti Datum isch de Rütlischwur, wo noch de Legänd am Aafang vom Ougschte vom Johr 1291 schtattgfunde het. S zweiti isch s Johr 1499 wo d Eidgnosseschaft mit em Änd vom Schwobechrieg di faktischi und im Johr 1648 mit em Weschtfälisch Fride di juristischi Unabhängigkeit vom Riich übercho het. D Entschtehig vo de moderne Eidgnosseschaft, wo de Übergang vom Schtaatebund zum Bundesschtaat duet markiire, fallt ins Johr 1848, wo d Bundesverfassig in Chraft träte-n-isch.

Artikel vom Monat
Blick vo de Lägere uf Wettige

Wettige (Ussprooch: [ˈʋɛtɪg̊ə]; hochdütsch Wettingen) isch e Gmeind vom Kanton Aargau, Bezirk Bade i de Schwiiz. Wettige lit östlich vom Bezirkshauptort Bade und isch met 20'000 Iiwohner di grössti Gmeind im Kanton Aargau. Wettige erstreckt sich über s gsamte Wettigerfäld, wo im Norde dur de steil Hang vo de Lägere, im Süde vo de Limmat und im Oste vom Sulperg begrenzt wird. Im Weste lauft d Gränze vo de Markig scho es Stück vor de Klus vo Bade. läse...


Bsunders glungeni Artikel

Bsunders glungeni Artikel:

D Fahne vo de Schwiiz
D Fahne vo de Schwiiz
  • Alti Schwiizer Mäss sind Mäss, wo i de Schwiz bruucht wore sind, bivor 1877 die metrische Ainhaite Meter, Liter und Kilogramm igfüert wore sind.
  • D Dieth-Schryybig isch e Laidfaade, wù mer di alemannische Dialägd chaa mid verschrifde.
  • Dr Georg Thürer isch e alemannische Dichter, Hochschuellehrer un Gschichtsschriiber gsii.
  • Die Helvetischi Republik isch e zentral regierte Eiheitsstaat gsi, wo uf em Bode vo dr Alte Eidgenossenschaft errichdet worden isch.
  • Lieschtel isch d Hauptstadt vom Kanton Basel-Landschaft.
  • As Mediation oder Mediationsziit wird dr Abschnitt in dr Gschicht vo dr Schwiiz zwüsche 1803 und 1813 bezeichnet, wo d Schwiiz faktisch e französische Vasallestaat gsi isch.
  • Under Oschtschwizer-Dialekt verstoot me d Dialekt vo de Kantöö Schaffuuse, Tuurgi, Sanggalle und Appizell, sowie im Zürcher Wyland, em nordöstlich Tail vom Kantoo Zöri, und em Churer Rintl.
  • D Regeneration (vo latiinisch regeneratio = Erneuerig) isch e Phase in dr Schwiizergschicht. D «Regenerationsziit» isch d Ziit zwische 1830 und 1848.
  • D Schwiizer Restauration isch en Epoche in dr schwiizerische Gschicht und Deil vo dr europäische Restauration gsi, wo vom e politische Konservatismus und vo der Reaktion prägt gsi isch. Si het vo 1814 bis 1830 duurt.
  • D Schlacht bi Chappel isch d Entscheidigsschlacht im Zweite Chappelerchrieg gsi und isch am 11. Oktober 1531 i de Nöchi vo Kappel am Albis gschlage worde.
  • Wettige isch e Gmeind vom Kanton Aargau.
Kultur
S Chloschter vo Eisidle
S Chloschter vo Eisidle

D Schwiiz het ufgrund vo de Gschicht, de viir Schproochregione und andere Gründ es riichs kulturells Läbe gha und het es au noch. Wichtige Schriftsteller wi de Max Frisch und de Friedrich Dürrenmatt sind us de Schwiiz und anderi, wi de Thomas Mann oder de Hermann Hesse, hei in de Schwiiz gläbt. Au Künschtler wi de Paul Klee, de Jean Tinguely und de Mani Matter sind schwiizwit oder wältwiit bekannt worde.

Kantön
D Kantön vo de Schwiiz
D Kantön vo de Schwiiz

D Schwiiz het 26 Kantön, wo alli wiitreichendi Kompetenze hei. Im Ständerot, de eine Kammer vom Schwiizer Parlament hei 20 Kantön jewils 2 Sitz, 6 hei numme ein Sitz. Dene het mer früehner Halbkantön gsait, sit de Verfassigsreform vo 1999 gits den Begriff offiziell nümm. Für d Kantön gits en offizielli Reihefolg und in dere sind si hiir ufgführt (jewils mit em Hauptort in Klammere):

Züri (Züri) • Bärn/Berne (Bärn) • Lozärn (Lozärn) • Üri (Alteref) • Schwyz (Schwyz) • Obwaldä (Sarnä) • Nidwaude (Stans) • Glaris (Glaris) • Zug (Zug) • Fryburg (Fryburg) • Soledurn (Soledurn) • Baaselstadt (Basel) • Basellandschaft (Baaselbiet) (Lieschtel) • Schaafuuse (Schaafuuse) • Appezell Osserode (Herisou/Troge) • Appezöll Innerode (Appezöll) • Sanggale (Sanggale) • Graubünda (Bündnerland) (Khur) • Aargau (Aarou) • Tuurgau (Frauefeld) • Tessin (Belänz) • Waadtland (Lausanne) • Wallis (Sittu) • Nöieburg (Nöieburg) • Gämf (Gämf) • Jura (Dälschbrg)



Geographii
S Matterhorn
S Matterhorn

D Schwiiz isch bekannt wäge de höche Bärg aber au wäge de Flüss, wo in de Alpe ihre Aafang nämet und in alli Richtige Europa düent entwässere. D Schwiiz wird us dem Grund mängisch au s Wasserschloss vo Europa gnennt.

Wirtschaft
de Schwiizer Franke
de Schwiizer Franke

D Wirtschaft vo de Schwiiz isch vo de Banke und em Export bschtimmt. D Credit Suisse und d UBS ghöre zu de gröschte Banke wältwiit. D Schwiizer Uhreinduschtrie und au de Elektrotechnikkonzern ABB gnüsset wältwit en guete Ruf. Uf em Energiesektor isch d Schwiiz eis vo de wänige Länder, wo fascht keis CO2 für d Schtromproduktion duet in d Atmosphäre usschtosse, öppe 56 % vom Strom wird mit Wasserchraftwerch und 39 % mit Kernchraftwerch produziirt.



Verchehr
Uf em St. Gotthard
Uf em St. Gotthard

De Vercher in de Schwiiz isch zum eine bschtimmt durch d Transitwäg über d Alpe, zum andere durch de Vercher zwüsche de Zentre vom Land. De öffentlich Vercher isch guet usbauet und bisher fahret Poschtauto no bis uf Päss und in entlägeni Dörfer. S Projekt vo de NEAT, wo zur Ziit realisiiert wird, versuecht de Transitvercher vo de Schtrasse uf d Schiine z verlagere.



Sport
Tour de Suisse
Tour de Suisse

In de Schwiiz sind bsunders Iishockey, Ski fahre und Tschute beliebti Sportarte. Sportler vo Wältrang het d Eidgnosseschaft in de Person vom Roger Federer im Tennis und em Fabian Cancellara im Velofahre. S git au typisch schwiizerischi Sportarte wie s Schwinge und s Hornusse.

Politik
S Bundeshuus z Bärn
S Bundeshuus z Bärn

D Schwiiz het es bsunders politischs Syschtem. D Staatsbürger vo de einzelne Kantöön chöi au uf dr Ebeni vom Bund über vili Beriich in Volksabstimmige sälber entscheide wos düre geit. Si wähle s nazionale Parlamänt, wo zwei Chammere het, de Nationalrot und de Ständerot. S Parlamänt wählt denn d Regiirig; die isch e Kollegialbehörde, wo «in corpore» gliichzitig s Staatsoberhaupt bildet. Vier vo de grosse Parteie sind in de Regiirig verträte.

Neui Artikel
Artikel, wo fääle

Università della Svizzera italiana • Istituto ticinese di alti studi • Michael Grätzel (Chemiker) • Prix Walo • Aktiengesellschaft • Haslital • Böögg • Aargauer Kulturpreis • Ägelsee (Aargau) • Breitsee (Aargau) • Flösserweg (Aargau) • Freiämterweg (Mittelland) • Nicoletta della Valle • Johann Ludwig Aberli • Georges Addor • Josef Ignaz Amiet • Gottfried Aegler • Karl von Aegeri • August Abegg • Susanne Abbuehl • Edita Abdieski • Arnold Winkelried • Adel Abdel-Latif • Anna Maria Barbara Abesch • Petermann von Gundoldingen • Peter Mieg • Johann Rudolf Mieg • Stadion Wankdorf (2005) (Bärn) • Letzigrund (Züri) • Stadion Förrlibuck (Züri) • Stade Olympique de la Pontaise (Lausanne) • Stade de la Tuilière (Lausanne) • Kybunpark (Sanggalle) • Stade de Genève • Swissporarena • Männliturm (Lozärn) • Museggmauer (Lozärn) • Dreilindenpark (Lozärn) • Hotel Schweizerhof Luzern • Palace Luzern • Grand Hotel National (Luzern) • mehr

 Commons: Schwiiz – Sammlig vo Multimediadateie
Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Portal:Schwiiz&oldid=1034795"